Przesuńcie ten dom

Dom przejechał trzy sążnie (oczywiście rosyjskie), czyli około 6,3 metra. A rzecz miała się, według reportera „Kuriera Warszawskiego", następująco: 29 maja 1909 r. przystąpiono do działania – „na przejeździe kolejowym na Woli, z powodu budowy węzła kolejowego kierownik tych robót, inżynier Lubicki, dokonał po raz pierwszy zastosowanego w naszem mieście przesunięcia domu murowanego, dla dozorcy drogowego, o trzy sążnie. W tym celu przygotowano nowy fundament, dom zaś istniejący podpiłowano przy fundamencie i za pomocą lewarów na szynach w kilka godzin najzupełniej bezpiecznie przesunięto. Robotnicy doskonale pojęli to zadanie i wywiązali się z niego wzorowo".

Fatalne rogatki

Na kolejne przesunięcie czekaliśmy ponad pół wieku. Odbyło się ono w 1961 r. podczas przebudowywania ul. Grochowskiej. Żeby ją poszerzyć, zdecydowano się na przesunięcie obiektu o 10,5 metra. Dlaczego go nie zburzono albo nie rozebrano i nie ustawiono od nowa? Bo był już zabytkiem i to w niezłym stanie.

Rogatki wzniesiono... I tu mamy problem, gdyż źródła podają trzy różne daty – 1818, o rok późniejszą i 1823. Być może wszystkie są prawidłowe, gdyż dotyczą zatwierdzenia planów, początków budowy etc. W każdym razie wiemy, że obie rogatki wzniesiono na podstawie rysunków Jakuba Kubickiego (tego, który wystawił słynne Arkady poniżej Zamku Królewskiego).

Minęło 40 lat i druga rogatka, po przeciwnej stronie Grochowskiej, zaczęła być zawalidrogą. W 2001 r. przesunięto ją o 7,8 metra. Tak jak i poprzednio obyło się bez większych problemów.

A teraz do zapamiętania – Kubicki wzniósł osiem par rogatek przy drogach wylotowych z miasta. Do dziś przetrwały tylko dwie pary; poza wspomnianymi – mokotowskie, przy pl. Unii Lubelskiej.

Kościelna zawalidroga

Dwa ocalałe z Powstania 1944 r. kościoły stały się po wojnie zawalidrogami komunikacyjnymi. Jeden z nich – na pl. Zbawiciela – był w tak dobrym stanie, że nie ważono się go rozebrać podczas poszerzania Marszałkowskiej i budowy MDM.

Żeby go nie było widać z daleka (wiadomo – ideologicznie niesłuszny), utrzymano historyczną szerokość Marszałkowskiej wychodzącej z placu Konstytucji i zasłonięto budynkiem hotelu MDM. W drugim przypadku – przy ul. Świerczewskiego (dawniej Leszno, obecnie al. Solidarności) – ocalał z wojennej zawieruchy kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny (i tu znów uwaga – często bywa mylony z kościołem Nawiedzenia NMP mieszczącym się na Przyrynku). Otóż wystawiono go na przełomie XVII i XVIII wieku przy klasztorze Karmelitów Trzewiczkowych.

Pech chciał, że na początku lat 60. zeszłego wieku postanowiono poszerzyć Świerczewskiego i kościół trzeba było przesunąć o 27 metrów. Niby mieliśmy doświadczenie po działaniach grochowskich, ale budynek Kubickiego ważył ledwie 600 ton, a tu stało 6800 ton. I na dodatek puste w środku. „Trybuna Ludu" zachwycała się, że będzie to „trzeci w historii światowego budownictwa przypadek przesunięcia budynku sakralnego, a więc nieusztywnionego wewnętrznymi ścianami czy konstrukcjami". Informowano przy okazji, że pierwsze takie działanie miało miejsce w 1915 r. w amerykańskim Pittsburghu.

Rozbieranie warszawskiego kościoła uznano za niecelowe z uwagi na koszty: wartość obiektu – 14,5 mln zł, zaś przesunięcie miało pochłonąć – 6,3 mln. Według relacji, podczas prac przygotowawczych znaleziono za ołtarzem głównym zejście do tunelu prowadzącego na drugą stronę ulicy.

Miało to być przejście wybudowane podczas istnienia getta, w celu przemycania ludzi oraz towarów – przez Żydowski Związek Wojskowy (kościół był na terenie getta). Wiadomości tej dziś nie sposób potwierdzić.

Operacja przesuwania trwała prawie cztery godziny, a jako napędu użyto pięciu ręcznych wyciągarek. „Życie Warszawy" podało, iż w grupie obserwatorów był: jeden wicepremier, jeden minister, przewodniczący stołecznej Rady Narodowej (dziś – to prezydent miasta) oraz trzech sekretarzy Komitetu Warszawskiego PZPR. Ich obecność oraz łaska boża sprawiły, iż wszystko odbyło się bez kłopotów.