Freikorps – wagnerowcy czasu międzywojnia

I wojna światowa pozostawiła po sobie setki tysięcy sfrustrowanych żołnierzy niemieckich, którzy nie bardzo mogli się odnaleźć w powojennej rzeczywistości. Żołnierzy, którzy często – zanim trafili na front – nie zdążyli zakosztować normalnego cywilnego życia. Wracających z frontu czekała ponura rzeczywistość pogrążonego w kryzysie gospodarczym kraju wstrząsanego rewolucyjnymi zamieszkami, które traktowane były przez większość z nich jako przejaw zdrady narodowej, mityczny nóż wbity w plecy walczącej na frontach niemieckiej armii. Nic zatem dziwnego, że te żołnierskie masy dość szybko dały się zagospodarować nie mniej sfrustrowanym niemieckim oficerom. Tak powstały niemające wcześniej swego odpowiednika w nowożytnej historii wojskowości prywatne armie – tzw. Freikorps (niem. wolne korpusy). Gwoli prawdy: nie do końca były one zjawiskiem nowym. Ich protoplastą były bowiem jednostki utworzone jeszcze w czasach napoleońskich, czyli złożony w większości ze studentów ochotniczy korpus Lützowa. Jego historia była jednak krótka. Do walki wyruszył bowiem w marcu 1813 r., a już w czerwcu tego samego roku został rozbity, jego niedobitki zaś wcielono do regularnej armii.

Czytaj więcej

Historia Polski

Ile kosztował Niemców podbój Polski?

W zachodniej historiografii dominuje narracja mówiąca o tym, że kampania polska 1939 r. była dla niemieckich sił zbrojnych szybką i łatwą „przechadzką”. Nawet jednak oficjalne i zaniżone statystyki strat najeźdźców wskazują na silny i zacięty opór Wojska Polskiego.

Jednostki do pacyfikowania zamieszek i strajków

Powstałe po I wojnie świtowej formacje ochotnicze funkcjonowały bez większych przeszkód (choć z przerwami) przez ponad cztery lata, od 1918 do 1922 r. W tym czasie wsławiły się m.in. bezwzględnym pacyfikowaniem wszelkich ruchów rewolucyjnych w Niemczech. Brały także udział w tłumieniu wszystkich trzech powstań śląskich oraz zostały wykorzystane do walk o przyłączenie do Niemiec Zagłębia Saary i krajów nadbałtyckich.

Formalnie jako organizacja paramilitarna Freikorpsy nie były częścią sił zbrojnych Niemiec. Ale to właśnie niemiecki rząd w przeważającej części finansował te jednostki. Środki na ten cel nie były jednak w jakikolwiek sposób wydzielone, lecz pochodziły z różnych budżetów. Równocześnie „swoje” Freikorpsy mieli także np. bogaci magnaci przemysłowi i latyfundyści. Zarówno niemiecki rząd, jak i „prywatni właściciele” wykorzystywali Freikorpsy w tym samym celu: do tłumienia, najczęściej dość krwawego, wszelkich wystąpień rewolucyjnych i strajków. Rząd niemiecki korzystał z nich także w tych miejscach, w których niespecjalnie mógł się w tym czasie posłużyć wojskami regularnymi.

W tym właśnie sensie działania i sposób funkcjonowania Freikorpsów niewiele różniły się od tego, na jakich zasadach funkcjonują dziś rosyjskie oddziały najemnicze pokroju Grupy Wagnera. Podobieństwa można dostrzec zarówno w sposobie finansowania, stawianymi przed nimi celami, rzeczywistej podległości interesom państwa, jak i w lojalności jedynie wobec dowódców (będzie o tym dalej mowa) czy też ostatecznych losach tych formacji.

Czytaj więcej

Plus Minus

Trupia czaszka na rodzinnym zdjęciu

W Niemczech znowu wybuchła ostra dyskusja na temat niektórych uwikłań „zwykłych ludzi” w nazizm oraz świętych postaci niemieckiego ruchu oporu. Nikomu nie przychodzi do głowy podważać prawa historyków do badań

Żołnierze Freikorpsów często opisywani są jako fanatyczni nacjonaliści, a Freikorpsy jako miejsce, w którym wykuwały się przyszłe kadry dla hitlerowskich Niemiec. Częściowo jest to prawda. Osieroceni po rozwiązaniu tych formacji żołnierze faktycznie zasilili w części powstałą później SA (Die Sturmabteilungen der NSDAP, czyli oddziały szturmowe NSDAP). Mówienie jednak o tym, że wstępowali oni do SA na masową skalę, byłoby dalekie od prawdy.

Tuż po zakończeniu I wojny światowej Freikorpsy zasilane były nie tylko przez osoby o nacjonalistycznym nastawieniu. Wręcz przeciwnie: pod względem politycznym były to grupy bardzo zróżnicowane, choć niewątpliwie cechą wspólną wszystkich żołnierzy Freikorpsów była niechęć do komunizmu i panującego po wojnie chaosu państwowego.

Od wysokiego żołdu do radykalizacji poglądów

Tym jednak, co przyciągało do Freikorpsów, początkowo nie była polityka, lecz czynnik czysto finansowy. Wystarczy powiedzieć, że w 1918 r. szeregowiec w regularnej armii otrzymywał zaledwie około 30 marek żołdu miesięcznie, podczas gdy ten sam szeregowiec w służbie Freikorpsów mógł otrzymać żołd na poziomie 30 marek miesięcznie plus dodatkowe 5 marek dziennie oraz różne dodatki (dla żonatych, na dzieci, za dodatkowe umiejętności etc.), a także specjalny dodatek za każdy dzień uczestniczenia w walkach. Powodowało to, że szeregowy żołnierz Freikorpsu mógł liczyć na około 180 zamiast 30 marek miesięcznie. W przypadku podoficerów i oficerów zarobki w Freikorpsach były oczywiście jeszcze wyższe i często przekraczały 300 marek miesięcznie. Dla porównania – w tym czasie wysokiej klasy wykwalifikowany robotnik mógł liczyć na nie więcej niż 160–165 marek miesięcznie.

Warto zauważyć, że tu również można wskazać na podobieństwa tej sytuacji do tego, z czym mamy do czynienia w przypadku rosyjskiej Grupy Wagnera, której ochotnicy byli zdecydowanie lepiej opłacani niż żołnierze regularnej rosyjskiej armii (i to nawet ci biorący udział w agresji na Ukrainę).

W przypadku Freikorpsów, co trzeba w tym miejscu przyznać, stopniowo czynnik finansowy zaczął schodzić na dalszy plan, a członkowie tych jednostek coraz bardziej się radykalizowali. Wynikało to jednak głównie z tego, że zaczęli ich zasilać ochotnicy wywodzący się z radykalnej prawicy, którzy niekoniecznie legitymowali się doświadczeniem frontowym z I wojny światowej.