Rocznica powstania w białostockim getcie

W stolicy Podlasia odbywają się główne uroczystości z okazji 80. rocznicy powstania w getcie białostockim. Według historyków był to drugi pod względem wielkości - po powstaniu w getcie warszawskim - zryw społeczności żydowskiej w okupowanej Polsce.

Publikacja: 16.08.2023 12:55

Likwidacja getta w Białymstoku

Likwidacja getta w Białymstoku

Foto: ŻIH

W Białymstoku zaplanowano wydarzenia kulturalne - koncerty, spotkania i wystawy. Główne uroczystości odbywają się w centrum miasta na placu Mordechaja Tenenbauma.

Obchody rocznicy powstania w białostockim getcie

W południe w mieście uruchomione zostaną syreny alarmowe, a o godz. 14 przy ul. Dąbrowskiego 20 odbędzie się wmurowanie kamieni poświęconych rodzinie Samuela Pisara - ocalałego z zagłady getta i obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Dwie godziny później zaplanowano koncert Moniki Horodek i Anny Jagielskiej-Riveiro z zespołem w auli Pałacu Branickich. Zaplanowana jest dyskusja wokół książki „Z krwi i nadziei” Samuela Pisara w Muzeum Pamięci Sybiru przy ul. Węglowej (godz. 17.30), a także wystawa Zuzanny Hertzberg Mechica w Galerii Arsenał przy ul. A. Mickiewicza. Zwieńczeniem uroczystości będzie plenerowy spektakl „Skrzypek na dachu” w wykonaniu Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie. Odbędzie się o godz. 20.30 na Rynku Kościuszki.

Czytaj więcej

Pamięć o czarnej niedzieli. Jak Niemcy zacierali ślady po KL Plaszow

16 sierpnia 1943 r. Żydzi z getta białostockiego zbrojnie przeciwstawili się Niemcom.

Żydowski opór w Białymstoku

27 czerwca 1941 r., kilka dni po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, Białystok został zdobyty przez Wehrmacht. Niemcy spalili synagogę i w pierwszych tygodniach okupacji miasta wymordowali kilka tysięcy miejscowych Żydów. Pozostałych ok. 50 tys. Żydów z Białegostoku i okolicy stłoczyli w getcie, odizolowanym od świata zewnętrznego. W lutym 1943 r. Niemcy przeprowadzili w getcie pierwszą dużą akcję likwidacyjną. Około 10 tys. białostockich Żydów wywieziono do obozu zagłady Treblinka II.

„Żydowska konspiracja była jeszcze słaba i w czasie lutowej akcji nie zareagowała. Na opór zdobył się Icchok Malmed, który oblał jednego z Niemców kwasem solnym. W następnych miesiącach konspiratorzy zdołali się zjednoczyć i zgromadzić nieco broni, by w razie próby likwidacji getta stanąć do walki” – przypominają historycy Instytutu Pamięci Narodowej.

W nocy z 15 na 16 sierpnia 1943 r. Niemcy wraz z ukraińskimi formacjami pomocniczymi otoczyli getto. By uniemożliwić zbrojny opór w fabrykach, postawili przy nich posterunki i zabronili wstępu. Wczesnym rankiem wszystkim Żydom nakazali zbiórkę, rzekomo w celu przesiedlenia do Lublina. Członkowie żydowskiej samoobrony wezwali wtedy do zbrojnego oporu.

Na ul. Smolnej powstańcy podjęli próbę sforsowania parkanu getta, by wraz z pozostałą ludnością żydowską przedrzeć się do Puszczy Knyszyńskiej, w której operowały oddziały partyzanckie. Gdy to się nie udało, słabo uzbrojeni bojowcy stawiali opór w pojedynczych punktach na terenie getta. Duży bunkier żydowski przy ul. Chmielnej 7 został wykryty przez Niemców 19 sierpnia. Mordechaj Tenenbaum i Daniel Moszkowicz, kierujący sztabem bojowców przy ul. Ciepłej 13, najprawdopodobniej popełnili dzień później samobójstwo, nie chcąc wpaść w ręce Niemców.

W sierpniu 1943 r. ok. 30 tysięcy białostockich Żydów zostało wywiezionych do Treblinki II lub innych obozów zagłady. Niemcy pozostawili jeszcze tzw. małe getto, ale we wrześniu i ono zostało zlikwidowane. Na terenie byłego getta pozostali nieliczni ukrywający się Żydzi, stopniowo wyłapywani przez Niemców. Wojnę przeżyło nie więcej niż 1,5 tys. Żydów z Białegostoku.

Na białostockim placu noszącym imię przywódcy powstania – Mordechaja Tenenbauma – stoi dziś pomnik Bohaterów Getta.

Archiwum
Tu Żydzi walczyli o życie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia Polski
Kobiety w dobie PRL-u
Historia Polski
Krzysztof Kowalski: Żeby WRON-a zdechła!
Historia Polski
Marszałek kryminalista. Historia Michała Roli-Żymierskiego
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Historia Polski
Historia PRL. Jak Polacy pili w pracy