W stolicy będzie pomnik Narutowicza

Miasto Warszawa ogłosiło konkurs na wykonanie koncepcji architektonicznej pomnika Gabriela Narutowicza i zagospodarowania pl. Narutowicza, gdzie monument stanie.

Publikacja: 27.09.2022 13:29

W stolicy będzie pomnik Narutowicza

Foto: Domena Publiczna

Jak informuje Urząd Miasta poprzedni konkurs rozstrzygnięty w marcu tego roku został unieważniony. „Powodem było znaczne przekroczenie wartości zamówienia określonej w regulaminie konkursu, przedstawionej przez zwycięzcę konkursu na etapie negocjacji”.

Osoby chcące wziąć udział w konkursie powinny nadesłać prace do 25 listopada 2022 r. Ratusz stawia warunek, aby autorzy w przedstawionych koncepcjach architektonicznych wykorzystali istniejące popiersie Gabriela Narutowicza, autorstwa Edwarda Wittiga, stojące na obrzeżach placu jego imienia. Całkowita wysokość upamiętnienia nie może przekroczyć 5 metrów. Pomnik powinien stanąć w miejscu dobrze eksponowanym. Koncepcja powinna przewidywać towarzyszącą pomnikowi inskrypcję o treści: „Gabriel Narutowicz, 1865-1922, Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, zamordowany w piątym dniu urzędowania”.

Maksymalny koszt wykonania zwycięskiego projektu, którego autor otrzyma nagrodę w postaci zaproszenia do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki, nie może przekroczyć 820 000 zł (wraz z kosztem dokumentacji projektowej i nadzorów autorskich).

16 grudnia 2022 roku mija sto lat od zabicia pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej Gabriela Narutowicza. Dlatego Dom Spotkań z Historią w Warszawie organizuje obchody rocznicowe. W programie przewidziano wydarzenia edukacyjne, wystawy. Obchody rozpoczną się w październiku, a ich kumulacja i finał nastąpią w dniach 15-18 grudnia w Domu Spotkań z Historią.

16 grudnia 1922 r. Eligiusz Niewiadomski, malarz, ideowo związany z endecją, zastrzelił zwiedzającego wystawę w stołecznej Zachęcie prezydenta Gabriela Narutowicza. Narutowicz zmarł na miejscu. Zamachowiec nie stawiał oporu przed zatrzymaniem. Przyznał się do winy.

Gabriel Narutowicz pochowany został w warszawskiej Bazylice Archikatedralnej Św. Jana Chrzciciela. Dwa tygodnie po zabójstwie zamachowca skazano na karę śmierci. Pluton egzekucyjny rozstrzelał Niewiadomskiego 31 stycznia 1923 r. na stokach warszawskiej Cytadeli.

Narutowicz urodził się 17 marca 1865 roku w Telszach na Żmudzi. Pochodził ze żmudzkiej szlachty. Po ukończeniu gimnazjum w Lipawie na Łotwie podjął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym uniwersytetu w Petersburgu, ale z powodu choroby musiał je przerwać. Wyjechał do Szwajcarii, gdzie studiował na politechnice w Zurychu. Pomagał wtedy Polakom ściganym przez carat, związany był też z emigracyjną partią Proletariat.

W 1907 roku został profesorem w katedrze budownictwa wodnego na politechnice w Zurychu. Był również członkiem szwajcarskiej komisji gospodarki wodnej. W 1915 roku został przewodniczącym międzynarodowej komisji regulacji Renu.

W czasie I wojny światowej brał udział w pracach Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, należał do stowarzyszenia La Pologne et la Guerre w Lozannie i zbliżył się do koncepcji odzyskania niepodległości popieranych przez Józefa Piłsudskiego.

We wrześniu 1919 roku, na zaproszenie polskiego rządu, przybył do kraju i zaangażował się w odbudowę państwa polskiego. 23 czerwca 1920 roku objął tekę ministra robót publicznych w rządzie Władysława Grabskiego. Funkcję tę pełnił jeszcze w trzech gabinetach: Wincentego Witosa oraz pierwszym i drugim Antoniego Ponikowskiego. 28 czerwca 1922 roku został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Artura Śliwińskiego, funkcję tę pełnił też w rządzie Juliana Ignacego Nowaka.

W wyborach 1922 roku poparł Unię Narodowo-Państwową, związaną z Piłsudskim. Bez powodzenia kandydował do Sejmu z listy Państwowego Zjednoczenia na Kresach.

W grudniu 1922 jego kandydatura została zgłoszona na urząd prezydenta. Przyjął propozycję złożoną mu przez działaczy PSL „Wyzwolenie”. W pierwszej turze odpadł socjalistyczny kandydat Ignacy Daszyński, w kolejnych - kandydat połączonych klubów mniejszości narodowych, Jan Baudouin de Courtenay oraz Stanisław Wojciechowski. W ostatniej turze głosowano nad dwoma kandydaturami: Maurycego hr. Zamoyskiego i Gabriela Narutowicza. O wyborze Narutowicza przesądziły głosy lewicy, mniejszości narodowych oraz PSL „Piast”. W głosowaniu Gabriel Narutowicz otrzymał 289 głosów, a Maurycy Zamoyski 227. Zaraz po wyborze Narutowicza prawica rozpoczęła przeciwko niemu kampanię zarzucając mu ateizm, przynależność do masonerii oraz zdobycie urzędu dzięki głosom mniejszości narodowych, a także powiązania z Piłsudskim. Przeciwko zaprzysiężeniu elekta endecja wznieciła w Warszawie rozruchy uliczne. Zaprzysiężenie Gabriela Narutowicza na prezydenta odbyło się 11 grudnia 1922 roku.

Jak informuje Urząd Miasta poprzedni konkurs rozstrzygnięty w marcu tego roku został unieważniony. „Powodem było znaczne przekroczenie wartości zamówienia określonej w regulaminie konkursu, przedstawionej przez zwycięzcę konkursu na etapie negocjacji”.

Osoby chcące wziąć udział w konkursie powinny nadesłać prace do 25 listopada 2022 r. Ratusz stawia warunek, aby autorzy w przedstawionych koncepcjach architektonicznych wykorzystali istniejące popiersie Gabriela Narutowicza, autorstwa Edwarda Wittiga, stojące na obrzeżach placu jego imienia. Całkowita wysokość upamiętnienia nie może przekroczyć 5 metrów. Pomnik powinien stanąć w miejscu dobrze eksponowanym. Koncepcja powinna przewidywać towarzyszącą pomnikowi inskrypcję o treści: „Gabriel Narutowicz, 1865-1922, Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, zamordowany w piątym dniu urzędowania”.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia Polski
Spieszmy się czcić bohaterów, tak szybko odchodzą
Historia Polski
Dziś, Jutro, Pojutrze – historia Szarych Szeregów
Historia Polski
Paweł Łepkowski: Kłamstwo w sprawie losu Warszawy
Historia Polski
Paweł Łepkowski: Narodziny Polskiego Państwa Podziemnego
Historia Polski
Początki chrystianizacji: każdy krzyż wykonano z drewna