Sterea Ellada

W starożytności Sterea Ellada, Grecja Środkowa, była nie tylko, wraz z Attyką, sercem Hellady, ale i, w oczach Greków – pępkiem świata. Tak właśnie, „omfalos”, nazywał się oznaczający owo miejsce czarny kamień odnaleziony w ruinach świątyni Apollina w Delfach. Opanowanie przez Macedończyków po bitwie pod Cheroneą tej krainy – gdzie z górami, na których zboczach rosną piniowe i bukowe lasy, sąsiadują urodzajne rzeczne doliny, z winnicami i gajami oliwnymi – to kres dawnego greckiego świata.

Cheronea

Równina nad rzeką Kifisos, antyczną Cephissus – między górami Thourion i Akontion – to brama Beocji, przez którą wiedzie starożytna droga do Aten. Dziś, zamiast konnicy czy piechoty, strzeże jej tylko ogromny, siedzący na tylnych łapach marmurowy lew. Wspaniała rzeźba licząca 5,5 m wysokości (wraz z cokołem 8 m) – w niewielkim zagłębieniu wśród cyprysów, po prawej stronie drogi ze wsi Chaironeia do miasteczka Liwadia – to najsłynniejszy cmentarny monument w Grecji.

Wzniesiono go ok. 300 r. p. n. e dla uczczenia Świętego Zastępu. Głowę lwa odnaleziono w 1818 r. Na początku XX w. odkopano pozostałe fragmenty rzeźby i ponownie ją ustawiono. W pobliżu archeolodzy odkryli też masowy grób z zachowanymi szkieletami 254 wojowników Świętego Zastępu.

Sama starożytna Cheronea leży ok. 2 km od tego miejsca na wschód, w pobliżu współczesnej osady Chaironeia i źródeł wpadającego do Kifisos potoku Haimon, którego wody były podczas bitwy pełne krwi. Akropol z fragmentami wałów obronnych i murów zajmuje wierzchołek skalistego wzgórza Petrachos. Niżej znajduje się wykuty w skale antyczny teatr z 14 porośniętymi mchem kamiennymi stopniami. W Cheronei urodził się i piastował ważne funkcje w lokalnych władzach Plutarch. Dziś wieś liczy tylko ok. 1 tys. mieszkańców. W miejscowym muzeum archeologicznym można oglądać broń znalezioną na polu bitwy i przedmioty z okresu neolitu, a w kościele m. in marmurowy „tron Plutarcha”. W oddalonej o 13 km Liwadii największą atrakcją turystyczną jest antyczna wyrocznia Trofoniosa, na wzgórzu u Źródeł Pamięci i Zapomnienia.

Delfy

Do wyroczni delfickiej u stóp Parnasu ciągnęli z ofiarnymi kozami i baranami helleńscy wieśniacy i potężni królowie z Egiptu oraz Azji Mniejszej. Przez tysiąc lat przepowiednie Pytii wpływały na los ludzi i świata. Wieszczka siedząca w odurzającym zaduchu w świątyni Apollina w miejscu zwanym adyton, wdychająca trujące wyziewy wydobywające się ze skalnej szczeliny – według niedawnych badań prawdopodobnie etylen – rzucała oderwane słowa, z których kapłani, posługując się dostojną miarą epicką, czynili niejasne wieloznaczne przepowiednie. Świątynia Apollina – dziś tylko fundamenty i sześć ustawionych na nowo doryckich kolumn – to najważniejsze miejsce położonego na skalistym tarasie Świętego Okręgu. Prowadzi do niej święta ulica, przy której pozostały ruiny dawnych budowli, w tym skarbców z przedmiotami liturgicznymi i pomników wznoszonych przez miasta i plemiona greckie. Dobrze zachowany, wykuty w skałach teatr delficki uchodzi za jeden z najpiękniejszych na świecie.

Parnas

Nad Delfami wznosi się ośnieżony przez znaczną część roku masyw Parnasu, mityczna rezydencja Apollina i jego orszaku muz. Dziś na jego stokach, korzystając z coraz liczniejszych wyciągów, jeździ się na nartach. Na szczyt najwyższej góry Liakoura (2457 m n.p.m.) prowadzi z Delf szlak turystyczny. Z jej wierzchołka widać Olimp, Morze Egejskie, Wyspy Jońskie i Peloponez.

Osios

Loukas Klasztor z X w. n.e. położony wśród migdałowców na odludnych zboczach masywu Helikon. Złociste mozaiki na sklepieniach głównego kościoła – zbudowanego na planie ośmioboku i uchodzącego za wzorzec dla późniejszych świątyń na Wschodzie – zalicza się do arcydzieł sztuki bizantyjskiej i średniowiecznej.

Gla

Otoczona liczącym 3 km w obwodzie pierścieniem cyklopowych murów o wysokości do 5 m tajemnicza twierdza mykeńska. Wewnątrz odkryto ruiny pałacu z wielką salą tronową.

Orchomenos

Wymienione w Iliadzie jedno z ważniejszych królestw mykeńskich. Z czasów wojny trojańskiej zachowały się ruiny pałacu królewskiego i wspaniały grobowiec zwany skarbcem Minyasa. Z późniejszego okresu – świątynia Asklepiosa i teatr z końca IV w. p.n.e.

Dojazd

- samolotem LOT można polecieć z Warszawy do Aten już za 750 zł w obie strony. Tani przewoźnik Norwegian lata do Aten z Warszawy (od ok. 400 zł), a Centralwings z Krakowa – od ok. 300 zł

- z Aten do Chaironei jest 143 km, jazda trwa niecałe dwie godziny, koszt 16 euro (wynajęcie samochodu na jeden dzień – ok. 30 euro). Do Liwadii można dojechać pociągiem za 4,1 euro lub autobusem za ok. 8 euro

- samochodem z Warszawy do Chaironei – 2096 km, jazda trwa dobę, podróż kosztuje 225 euro

Noclegi

- Eleni, Liwadia – od 22 euro

- Parnassos, Delfy – od 25 euro