Kalendarz żydowski

Kalendarz żydowski jest księżycowo-słoneczny, to znaczy, że miesiące są mierzone wedle Księżyca, a rok – Słońca. Miesiąc księżycowy to czas od nowiu do nowiu, przeciętnie 29,5 dnia. Dwanaście miesięcy księżycowych to 354 dni. Rok słoneczny liczy 365,25 dnia i jest to czas obiegu Ziemi wokół Słońca. Z rachunku wynika 11 dni różnicy pomiędzy rokiem księżycowym a słonecznym. W ciągu 19 lat (po których upływie fazy Księżyca przypadają na te same dni miesiąca) różnica ta urasta do 210 dni. Stanowi to odpowiednik siedmiu 30-dniowych miesięcy. Dlatego Żydzi w ciągu tych 19 lat siedmiokrotnie dodają po jednym miesiącu (w trzecim, szóstym, ósmym, 11., 14., 17. i 19. roku cyklu). Dodatkowy miesiąc nazywa się adar bet lub adar szeni. Jednocześnie, dla całkowitego wyrównania rachunku, w miesiącach cheszwan i kislew dodaje się po jednym dniu.

Kalendarz żydowski uformował się w czasie niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.). Jego miesiące nie pokrywają się z miesiącami kalendarza gregoriańskiego, który został wprowadzony w 1582 r. i obecnie stosowany jest w Polsce i wielu krajach świata.

Nowy rok żydowski rozpoczyna się jesienią w miesiącu tiszri, który jest siódmym miesiącem w kalendarzu żydowskim. Wskazuje to na istnienie jeszcze starszego kalendarza, który kiedyś był w użyciu i według którego rok rozpoczynał się wiosną w miesiącu nisan.

Miesiące żydowskie w porównaniu z kalendarzem gregoriańskim:

nisan 30 marca – kwiecień

ijar 29 kwietnia – maj

siwan 30 maja – czerwiec

tamuz 29 czerwca – lipiec

aw 30 lipca – sierpień

elul 29 sierpnia – wrzesień

tiszri 30 września – październik

cheszwan 29/30 października – listopad

kislew 29/30 listopada – grudzień

tewet 29 grudnia – styczeń

szwat 30 stycznia – luty

adar alef 28 lutego – marzec

adar bet 29 lutego – marzec

Tydzień liczy siedem dni. Zaczyna się w niedzielę, która jest pierwszym dniem tygodnia, i kończy szabatem, który jest dniem odpoczynku, ale także najważniejszym dniem tygodnia. Dni tygodnia nie mają nazw własnych. Określa się je kolejnymi cyframi, a dokładniej literami, ponieważ każdej literze alfabetu hebrajskiego przypisana jest wartość liczbowa. I tak:

alef dzień pierwszy (jom riszon niedziela)

bet dzień drugi (jom szeni poniedziałek)

gimel dzień trzeci (jom szliszi wtorek)

dalet dzień czwarty (jom rewii środa)

ha dzień piąty (jom chamiszi czwartek)

waw dzień szósty (jom sziszi piątek)

szabat dzień siódmy (szabat sobota)

Doba według kalendarza żydowskiego zaczyna się wieczorem wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy i trwa do zmierzchu dnia następnego. Jest to zgodne z dosłowną interpretacją Tory: „(...) i nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I nastał wieczór i nastał poranek – dzień pierwszy”. Ta kolejność: najpierw wieczór, a potem ranek, jest powtórzona sześć razy. A więc szabat i każde inne święto żydowskie rozpoczyna się wieczorem poprzedniego dnia.

Dla religijnego Żyda ważne jest dokładne ustalenie początku doby ze względu na modły, które powinien odmawiać w określonych porach dnia: poranne – szacharit, popołudniowe – mincha, i wieczorne – maariw. Ale przede wszystkim ważne jest ze względu na moment rozpoczęcia szabatu. Albowiem według religii żydowskiej czas powszedni musi być wyraźnie oddzielony od czasu świątecznego: profanum od sacrum.