Ale tak naprawdę losy Szkocji rozstrzygały się na niewielkiej Nizinie Środkowoszkockiej, położonej między zatokami Firth of Forth a Firth of Clyde. Była ona areną najważniejszych w dziejach kraju bitew między broniącymi zawzięcie swej niezależności Szkotami a Anglikami. Z zamku w Edynburgu przez parę burzliwych wieków rządziła krajem słynna dynastia Stuartów. Żyzne niziny na południe od gór Grampian były niegdyś spichlerzem Szkocji. Później, w XVIII – XIX w., rodziła się tu – w dokach i stoczniach nad rzeką Clyde i w składach handlowych Glasgow – jej nowoczesna gospodarka.
Jedno z najstarszych szkockich miast, położone na północnym skraju Niziny Środkowoszkockiej, zwano niegdyś bramą do Highlands. Kluczem do owej bramy była dolina rzeki Forth rozciągająca się od stóp zamku w Stirling do odległego o mniej więcej dwa kilometry samotnego wzgórza Abbey Craig. To na jego stokach obozował ze swymi góralami William Wallace. Dziś na wzgórzu wznosi się zbudowana w epoce wiktoriańskiej patetyczna gotycka wieża upamiętniająca jego czyny – liczący 67 m wysokości Wallace Monument.
Rzeka Forth na wysokości Stirling tworzy dwa głębokie zakola na kształt litery S, niemal ósemki. Dawne mokradła, na które Szkoci zepchnęli angielskich rycerzy, to dziś starannie utrzymane łąki, tereny spacerowe i sportowe.
W pobliżu średniowiecznej drewnianej przeprawy – ok. 1400 r. zastąpiono ją gotyckim kamiennym mostem – urządzono boisko do rugby. Między rzeką a willową dzielnicą Causewayhead biegnie ulica Causeway Road, czyli dawna grobla („causeway”) wśród bagien. Po przebyciu mostu Anglicy ruszyli nią w stronę Szkotów, którzy czekali na nich w pobliżu dzisiejszego skrzyżowania Causeway Rd. z Airthrey i Alloa Road. Przed 40 laty na wzgórzach sąsiadujących z tym miejscem wzniesiono gmachy nowego uniwersytetu. Dzięki niemu Stirling jest dziś jednym z najważniejszych miast akademickich w Szkocji. O heroicznej przeszłości przypomina zbudowany w XII w. na prawie stumetrowej skale, przebudowany w XVI w., zamek Stirling, ulubiona siedziba Stuartów. W jednym z królewskich apartamentów można podziwiać słynne głowy ze Stirling – 56 renesansowych kasetonów rzeźbionych w dębinie sprowadzonej z Polski.
Sir Walter Scott mawiał o szkockiej stolicy: „moje romantyczne miasto”. Ale przez wieki nazywano je też starym kopciuchem (Auld Reekie) z powodu wiszącego nad nim smogu i przykrych zapachów w średniowiecznych zaułkach Old Town. W komnacie Crown Room w średniowiecznej twierdzy Edinburgh Castle, zbudowanej na szczycie wygasłego wulkanu, przechowywane są klejnoty koronacyjne szkockich królów, najstarsze monarsze insygnia w Europie – korona z gronostajową podszewką, berło zwieńczone kulą z górskiego kryształu i włoski renesansowy miecz. Znajduje się tu również „kamień przeznaczenia”, blok różowego piaskowca, na którym zasiadali nowo koronowani władcy. Główna ulica Starego Miasta Royal Mile łączy zamek z Hollyrood, historyczną siedzibą władców brytyjskich. W zamku można zwiedzić komnatę, w której Maria Stuart urodziła przyszłego Jakuba VI. W Hollyrood – salę, gdzie na oczach królowej spiskowcy zamordowali jej faworyta Davida Rizziego.
