Polacy w ZSRR ginęli, bo byli Polakami

Katyń jest zbrodnią wyjątkową, dlatego że była to zbrodnia na oficerach, którzy powinni być chronieni regułami konwencji wojskowej. Tu nastąpiło złamanie tych praw. Ponadto Katyń był zabójstwem dokonanym na obywatelach innego państwa, co nadawało tej zbrodni specyficzny międzynarodowy charakter.

Czyli Stalin miał większe prawo mordować własnych obywateli niż obcych?

Mówiąc cynicznie – tak. Ale znaczenie ma też to, że Katyń był zbrodnią dokonaną na elicie. Natomiast Polacy w ZSRR wymordowani w latach 30. to byli najczęściej tzw. ludzie prości, bez wpływowych, wykształconych krewnych, którzy mogliby się o pamięć o nich upomnieć. Czy jednak życie członka pewnej elity jest bardziej wartościowe od życia kogoś, kto nie zdążył zrobić matury i zostać oficerem? Obowiązkiem Polaków jest upominanie się także o tych, którzy nie zrobili karier. Współcześni Żydzi, czcząc pamięć ofiar Holokaustu, nie upominają się tylko o najwybitniejszych przedstawicieli swojego narodu.

Polacy w ZSRR ginęli dlatego, że byli Polakami. Musimy o ich losie pamiętać. Ich nie upamiętniła Anna Achmatowa, nie wspomniał o nich Sołżenicyn. Przypominają ich dziś wspaniali rosyjscy historycy ze stowarzyszenia Memoriał. Pisze o nich amerykański badacz z Indiana University Hiroaki Kuromiya czy Terry Martin z Harvardu. Pora, by upamiętnieniem losu Polaków w ZSRR zajęli się także polscy historycy, publicyści, pisarze, filmowcy...