Jidysz nie umarł

W Izraelu od 250 do 300 tysięcy osób na co dzień posługuje się jidysz. Są to głównie mieszkańcy Jerozolimy, a ściślej ortodoksyjni Żydzi zamieszkujący dzielnicę Stu Bram

Publikacja: 12.05.2008 18:58

Jidysz nie umarł

Foto: Rzeczpospolita

Red

Isaac Bashevis Singer urodził się 14 lipca 1904 w Leoncinie w okolicy Nowego Dworu Mazowieckiego, pochodził z rodziny religijnej, jego ojciec był rabinem.

Mieszkał przez kilka lat w Biłgoraju – mieście, które zachwyciło go i zainspirowało do napisania wielu utworów. Przez długi czas mieszkał i tworzył także w Warszawie. W 1936 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swoje literackie pasje, a także zajmował się między innymi tłumaczeniem na język jidysz i dziennikarstwem.

Isaac Bashevis Singer pisał w języku, który był najpopularniejszy wśród Żydów na całym świecie aż do II wojny światowej. Wówczas większość Żydów w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Ameryce Łacińskiej, Australii, mówiła w jidysz.

W 1998 roku jako przewodniczący Knesetu byłem z oficjalną wizytą w Kostaryce, gdzie znajdują się dwie ciekawe gminy żydowskie. Jedna to była „polska” gmina, która została utworzona w latach 20. przez emigrantów z Ciechanowa, Chorzela i innych okolicznych miejscowości, a druga gmina była „niemiecka”. W polskiej gminie mówiono oczywiście w języku rodzimym, także po hiszpańsku, ale przede wszystkim w jidysz. Jakież to było dla mnie, dla Żyda z Galicji, przeżycie usłyszeć język jidysz, język mojego dzieciństwa, na drugim końcu świata…

Podczas II wojny światowej zamordowano większość Żydów znających jidysz. W Związku Radzieckim nauka języka jidysz i posługiwanie się nim były zabronione. Wówczas strażnikami języka żydowskiego stali się bundyści. Mogłem się przekonać o ich skuteczności podczas mojej wizyty w Melbourne, gdzie miałem spotkania ze środowiskami żydowskimi, podczas których głównie rozmawialiśmy po żydowsku.

Jak na ironię losu na początku istnienia Państwa Izrael też walczono z jidysz. Sam Dawid Ben Gurion twierdził, że trzeba się tego języka wyzbyć „bo to jest język diaspory” – w jego opinii niepotrzebny, kiedy powstał już dom dla każdego Żyda, czyli niezależne Państwo Izrael.

Dziś w Izraelu wciąż słychać jidysz. Od 250 do 300 tysięcy osób nadal na co dzień posługuje się tym językiem. Są to głównie mieszkańcy Jerozolimy, a ściślej ortodoksyjni Żydzi zamieszkujący dzielnicę Stu Bram (Mea Szarim). Jest to niezwykłe miejsce. Kiedy się tamtędy przechadzam, czuję, jakbym odbył podróż w czasie i nagle znalazł się w przedwojennej Polsce, w jakimś urokliwym sztetl na wschodzie, gdzie słychać odgłosy z targu, modłów z synagogi, bawiące się dzieci śpiewające wyliczanki i piosenki w jidysz…

Wtedy myślę o tych pięknych miasteczkach i wioskach, w których kiedyś tętniło żydowskie życie, jak: Chmielnik, Małogoszcz, Chęciny, Lelów, Szydłów czy Wodzisław… Niestety, tam już nie ma nas, ale dzięki szlachetnej pracy lokalnych społeczności pamięć o nas odżyła na nowo.

Zaczyna odżywać także język żydowski. Obecnie obserwujemy w Izraelu ciekawe zjawisko związane z powrotem do żydowskich wartości. Coraz więcej młodych ludzi zaczyna w wolnym czasie uczęszczać na kursy języka jidysz.Tym większą ma wartość zdanie wypowiedziane przez Bashevisa Singera, kiedy w 1978 roku odbierał literacką Nagrodę Nobla „Jidysz nie umarł”.Ciekawa historia wiąże się także z życiem prywatnym Singera. Nie wszyscy wiedzą, że Singer miał syna, który mieszkał w Izraelu w kibucu Bet Alfa położonym w przepięknej dolinie Izraela.

Człowiek ten był bardzo znanym redaktorem, miał na imię Israel i nikt w jego środowisku nawet przez chwilę nie przypuszczał, że jest on synem sławnego Singera – tym bardziej że nie posługiwał się nazwiskiem ojca i nigdy o nim nie wspominał. Miał bowiem żal, ze sławny pisarz nie zadbał o poprawne stosunki z matką Israela ani z nim samym.

Po 20 latach milczenia syn postanowił napisać list do Bashevisa Singera, pretekstem stało się ogłoszenie nominacji do literackiej Nagrody Nobla.Od tego momentu ojciec i syn zaczęli poznawać się na nowo i okazało się, że obydwaj bardzo pragnęli tego kontaktu. Israel przebaczył swojemu ojcu, wrócił do nazwiska Singer i śpiesznie zaczęli nadrabiać utracone lata.

Isaac Bashevis Singer urodził się 14 lipca 1904 w Leoncinie w okolicy Nowego Dworu Mazowieckiego, pochodził z rodziny religijnej, jego ojciec był rabinem.

Mieszkał przez kilka lat w Biłgoraju – mieście, które zachwyciło go i zainspirowało do napisania wielu utworów. Przez długi czas mieszkał i tworzył także w Warszawie. W 1936 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swoje literackie pasje, a także zajmował się między innymi tłumaczeniem na język jidysz i dziennikarstwem.

Pozostało 88% artykułu
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Historia
Archeologia rozboju i kontrabandy