Żydzi niepokoją zaborczych cesarzy

O reakcjach, jakie upadek państwa wywołał wśród licznej, szacowanej w latach 1788 – 1792 na blisko milion, społeczności żydowskiej w Rzeczypospolitej, nadal wiemy niewiele. Niewątpliwie były one zróżnicowane. Na hasło Finis Poloniae inaczej reagować musieli choćby ochotnicy z organizowanego w 1794 r. przez Berka Joselewicza starozakonnego pułku kawalerii, odczuwający wspólnotę emocji i dążeń ze swymi insurekcyjnymi towarzyszami broni, inaczej zaś liczne, niemal zamknięte na wpływy zewnętrzne, środowiska tradycjonalistów, wśród których upadek Polski wywoływał może naturalny niepokój o przyszłość w zmienionych warunkach politycznych, ale niegłęboki wstrząs emocjonalny.Tym razem jednak wielka polityka, zwykle odległa od świata Żydów, nie pozostała bez wpływu na ich sytuację. W kolejnych rozbiorach wraz z pozostałymi mieszkańcami dzielonych ziem dawnej Rzeczypospolitej, stawali się oni nowymi podanymi Austrii, Prus i Rosji i – podobnie jak ich wyznający inną wiarę sąsiedzi – musieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości politycznej i ustrojowej. Jednym z najszybciej dostrzegalnych jej symptomów było utrudnienie kontaktów rodzinnych, religijnych czy handlowych wynikające z podzielenia kraju nowymi granicami. Zmiany iść miały jednak znacznie dalej.