Cheder
Elementarna szkoła religijna. Przygotowywano w niej do nauki w jesziwie (akademii) bądź do podjęcia samodzielnego życia naukowego oraz do nauki zawodu. Nazwa cheder (hebr. pokój, izba, jid. chejder, chajder), używana od XIII wieku w kręgu kultury Żydów aszkenazyjskich, pochodzi od izby, która była mieszkaniem (bądź jego częścią) nauczyciela (mełameda) oraz siedzibą szkółki. Uczniowie rozpoczynali w chederze edukację w zależności od zdolności i zwyczajów panujących w danej gminie i kraju. Najczęściej między trzecim a piątym rokiem życia. Przez pierwsze dwa lata dzieci uczyły się czytać i pisać, poznając podstawy gramatyki hebrajskiej. Przez trzy następne opanowywały pamięciowo fragmenty Biblii Hebrajskiej i uczyły się tłumaczyć na jidysz kolejne jej księgi – przede wszystkim Pięcioksiąg. Od 7. do 9. roku życia uczniowie zapoznawali się z Księgą Tobiasza, niekiedy z elementami literatury rabinicznej. Tę część edukacji kończyli w 13. roku życia. Na pierwszym poziomie nauczania klasy były zwykle większe, do 40 uczniów (mełamed korzystał wówczas z pomocy jednego, dwóch belfrów). Na wyższym poziomie liczyły kilkunastu uczniów. Przepisy rosyjskie z 1893 r. przewidywały, że nauka w chederze powinna zaczynać się o godz. 9.00, a kończyć o 17.00, z dwugodzinną przerwą na obiad.
(na podst. „Polskiego słownika judaistycznego”, Warszawa 2003)
