Wojownicy miecza

W czasie dwóch nieudanych najazdów mongolskich (1274 i 1281) zetknęli się z zupełnie odmienną taktyką pola walki. Wojownicy japońscy nie byli przyzwyczajeni do walki zespołowej, jak najeźdźcy, lecz walczyli w szyku rozproszonym, gdzie każdy samuraj mógł wykazać się indywidualnymi zdolnościami.

Kolejne niespodzianki przyniósł okres sengoku. W drugiej połowie XVI wieku powszechne stało się użycie broni palnej. Miała ona przewagę nad łukiem. Wyszkolenie strzelca trwało znacznie krócej i było mniej skomplikowane. Panowie feudalni coraz częściej zaciągali chłopskie jednostki pomocnicze – strzelców ashigaru. Ta nowa, groźna broń wymusiła zmianę taktyki walki. Bitwy stały się teraz bardziej masowe (uczestniczyło w nich po kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy lub więcej), jeszcze bardziej krwawe niż kiedyś, a dowódcy, którzy starym zwyczajem wysuwali się zbytnio naprzód, często ginęli lub odnosili rany. Przełomowa okazała się wspomniana wyżej bitwa pod Nagashino (1575), podczas której Oda Nobunaga użył 3 tys. muszkieterów ustawionych za palisadą i dzięki tzw. kontrmarszowi (czyli nieustannemu ogniowi prowadzonemu przez zmieniające się szeregi strzelców) niemalże rozstrzelał jazdę klanu Takeda.