Reklama

Pierwszy był "Dzień sobotni"

Początki prasy żydowskiej sięgają czasów najdawniejszych, kiedy pojawiały się pisma ulotne, listy (m. in. dyplomatyczne, religijne, handlowe) kopiowane w kilku egzemplarzach, doniesienia kupieckie z wiadomościami o rynkach zbytu i cenami towarów, a nawet o toczonych w różnych krajach wojnach

Publikacja: 27.10.2008 07:01

Czasopismo „Measef” ukazujące się w Królewcu, 1784 rok

Czasopismo „Measef” ukazujące się w Królewcu, 1784 rok

Foto: Zbiory ŻIH

Red

Żydowski historyk Jakub Szacki wspomina o liście kupca toruńskiego z 1409 r. do znajomego: „Proszę cię o przysłanie mi cen rynkowych na wszystkie towary, a także wiadomości, co się dzieje na świecie”. Nie był to odosobniony przypadek rozprzestrzenienia informacji.

Ośrodkiem rozwoju prasy żydowskiej w XVIII w., przede wszystkim hebrajskiej, stają się Niemcy, skąd przenika ona do Polski. Tu uzyskuje współpracowników, m.in. Salomona Majmona (ur. 1754 r. w Suchowym Borze k. Nieświerza, zm. 1800 r., filozof i pisarz, piszący w języku hebrajskim, niemieckim i łacińskim), który współpracował z wydawanym w Królewcu czasopismem „Measef” (Zbiór, 1783 – 1811). Pierwszą w ogóle gazetą żydowską była wydawana w 1675 r. w Amsterdamie w języku holenderskim „Gazeta de Amsterdam”.

Jednakże pierwszymi periodycznymi gazetami w języku jidysz były wydawane w Holandii „Kurant” (1686 – 1687) i wcześniejszy „Cajtung aus India” (1667) oraz późniejszy „Dyskurs” (1798), choć próby czyniono w różnych krajach. W Brzegu Dolnym na Śląsku (d. Dührnfurt), w latach 1771 – 1772 wydawano „Dirnfurter Priviligirte Cajtung”, ukazujący się we wtorki i czwartki. Jego język był właściwie niemiecki, drukowany hebrajskimi czcionkami.

[wyimek]Wydarzeniem było ukazanie się w 1862 r. tygodnika – przez pewien czas dziennika – w języku hebrajskim „Hacefira” („Świt” ew. „Jutrzenka”), założonegoi redagowanego przez Chaima Zeliga Słonimskiego [/wyimek]

W Polsce za pierwsze można uważać wydawane w Brodach pismo w języku hebrajskim „Olath Szabat” („Dzień sobotni”), organ galicyjskich oświeceniowców. Nieco wcześniej, od 1820 r. literat Sz. Kohen wydawał pismo pod nazwą „Bikkure ha Ittim” („Krytyka Czasu”).

Reklama
Reklama

Właściwy początek czasopiśmiennictwu żydowskiemu w jidysz i w języku polskim – na ziemiach polskich dał rzecznik asymilacji Antoni Eisenbaum, redaktor tygodnika „Dostrzegacz Nadwiślański – Der Beobachter an der Weichsel” (1823 – 1824), o którym obszerniej pisaliśmy w zeszycie nr 14 (15 lipca br.).

Zdziwienie budzi fakt, że zarówno Orgelbrandowie, jak i Glücksbergowie, wydawcy licznych czasopism polskich w XIX w., nie pokusili się o wydawanie periodyków żydowskich. Niemniej ukazywały się dwa znakomicie redagowane czasopisma w języku polskim – „Jutrzenka – Tygodnik dla Izraelitów Polskich” (założony w 1861 r.), redagowany przez Daniela Neufelda, oraz „Izraelita” (1866 – 1912), redagowany m.in. przez Samuela Cwi Peltyna.

Ważne było wydawanie pierwszego, nie licząc „Dostrzegacza”, tygodnika w jidysz – „Warszojer Jidisze Cajtung” (1867 – 1868) pod redakcją Hilela Gladszterna, który wspomniał, że ów periodyk będzie pożyteczny do czasu, aż Żydzi przywykną do czytania czasopism żydowskich w języku krajowym – polskim.

Wydarzeniem było ukazanie się w 1862 r. tygodnika – przez pewien czas dziennika – w języku hebrajskim „Hacefira” („Świt” ew. „Jutrzenka”), założone i redagowane przez Chaima Zeliga Słonimskiego (w 1886 r. redakcję przejął Nachum Sokołów). Głównym zadaniem tego pisma było popularyzowanie wiedzy przyrodniczej, astronomii, matematyki, fizyki, chemii. Publikowano w nim pionierskie artykuły o elektryczności, telegrafie, fotografii itp. „Hacefira” ukazywała się do 1931 r.

[i]Marian Fuks, profesor historii, były dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego[/i]

Żydowski historyk Jakub Szacki wspomina o liście kupca toruńskiego z 1409 r. do znajomego: „Proszę cię o przysłanie mi cen rynkowych na wszystkie towary, a także wiadomości, co się dzieje na świecie”. Nie był to odosobniony przypadek rozprzestrzenienia informacji.

Ośrodkiem rozwoju prasy żydowskiej w XVIII w., przede wszystkim hebrajskiej, stają się Niemcy, skąd przenika ona do Polski. Tu uzyskuje współpracowników, m.in. Salomona Majmona (ur. 1754 r. w Suchowym Borze k. Nieświerza, zm. 1800 r., filozof i pisarz, piszący w języku hebrajskim, niemieckim i łacińskim), który współpracował z wydawanym w Królewcu czasopismem „Measef” (Zbiór, 1783 – 1811). Pierwszą w ogóle gazetą żydowską była wydawana w 1675 r. w Amsterdamie w języku holenderskim „Gazeta de Amsterdam”.

Reklama
Historia
Muzeum Getta Warszawskiego nie chce tramwaju z gwiazdą Dawida
Historia
Konspiratorka z ulicy Walecznych. Historia Izabelli Horodeckiej
Historia
Alessandro Volta, rekordzista w dziedzinie odkryć przyrodniczych
Historia
Pierwsi, którzy odważyli się powiedzieć: „Niepodległość”. Historia KPN
Historia
Kiedy w Japonii „słońce spadło na głowę”
Reklama
Reklama