Pytania o „malarstwo żydowskie”

Kwalifikowanie malarzy jako malarzy żydowskich często bywa problematyczne. Sami malarze mieli, jak się okazuje, z tym problem. Mojżesz Kisling, przedstawiciel Ecole de Paris, będąc w Ameryce w 1944 roku, pisał w liście do Augusta Zamoyskiego: „Tutaj mówi się i pisze Kisling: „Polish painter”. W Polsce jestem Żydem, wśród Żydów jestem malarzem francuskim, a wśród Francuzów jestem metekiem”. Oglądając obrazy Kislinga, widzimy twórczość dobrego malarza, w którego pracach można spotkać wiele wątków z różnych kultur, a więc czy malarstwo na przykład Kislinga jest malarstwem żydowskim?

Kilkanaście lat temu, kiedy tematyka żydowska w różnych dziedzinach zaczęła być w Polsce znowu modna, poza pracami godnymi uwagi w galeriach pojawiły się także karykaturalne, stereotypowe portrety Żydów. Polacy chętnie zaczęli kupować „Żyda liczącego pieniądze” i do dziś jest to temat poszukiwany, bo podobno przynosi szczęście.

Tematy żydowskie „poruszają” różni malarze. Niektórzy robią to profesjonalnie i są to zwyczajnie dobre obrazy, ale często, niestety, pojawiają się prace nieposiadające własnego stylu, kopiujące lub parafrazujące malarstwo z przełomu wieków. Zdarza się też, że dla podkreślenia żydowskości swoich prac ich autorzy, interesujący się tylko powierzchownie kulturą żydowską, domalowują litery hebrajskie, żeby uwydatnić judaistyczny charakter dzieł. Tu ciekawostka – spotkałam nieraz zabawne kiksy – błędy konstrukcyjne liter lub litery umieszczone przez niewiedzę w lustrzanym odbiciu czy do góry nogami. Czy to jest malarstwo żydowskie? Chyba nie.

W czasie niebywałego rozkwitu twórczości artystycznej żyło ponad 500 artystów żydowskich. Część z nich przeniosła się do Paryża – wówczas centrum życia artystycznego Europy – i tam wielu żydowskich plastyków z Polski związało się z grupą znaną jako Szkoła Paryska. Niektóre źródła podają, że w czasie Holokautu zostało zamordowanych 386 skatalogowanych polskich artystów żydowskich. Niestety, ślad można odnaleźć tylko po nielicznych, a ich dzieła zostały prawie kompletnie zniszczone w czasie koszmarnych lat hitleryzmu.

[ramka]Maurycy Gottlieb mówił sam o sobie „jestem Żydem i jestem Polakiem”, dlatego pewnie w wielu notkach biograficznych historycy sztuki określają go jako malarza polskiego lub malarza polskiego pochodzenia żydowskiego, a był on po prostu polskim świeckim Żydem przejmującym się współczesnym mu światem i romantyczną myślą wtedy tak modną i nośną, co nie przeszkadzało mu przekazać nam w swoim malarstwie niezwykły smak świata żydowskiego.Lea Shinar napisała piękną książkę „Maurycy Gottlieb – uczeń Matejki” opartą na jego biografii i jego miłości do Laury Rozenfeld.[/ramka]

[i]Małgorzata Krasucka-Margalit - zajmuje się malarstwem sztalugowym oraz grafiką użytkową. Ma na swoim koncie ponad 20 dużych wystaw indywidualnych w kraju i za granicą oraz udział w wystawach zbiorowych. W kolekcjach polskich i zagranicznych znajduje się ponad 1300 jej prac[/i]