W CK monarchii

Kiedy ziemie podlegające Rosji były niedostępne dla aktorów żydowskich, główne ośrodki teatru jidysz znajdowały się pod zaborem austriackim. W Krakowie w 1887 r.

Publikacja: 17.11.2008 09:57

Red

Chaim Treitler chciał zbudować nawet odrębny budynek dla teatru, ale rada miejska ten wniosek odrzuciła, także głosami oświeconych Żydów. Znalazł więc dla siebie miejsce w kawiarniach i hotelach na Kazimierzu, z których wyruszał na gościnne występy do pobliskich miast: Rzeszowa i Tarnowa.

Kolejnym zespołem, który odwiedził Kraków, była niemiecko-żydowska trupa śpiewaków Trefniak (1892), następne notujemy na początku XX w. Od roku 1910 do 1939 spektakle odbywały się w sali przy ul. Bocheńskiej 7. W niej po I wojnie działało Towarzystwo „Krakowski Teatr Żydowski” (Gezelszaft „Krakower Jidisz Teater”), które postawiło sobie za cel utworzenie stałej sceny żydowskiej.

Pomimo kilku interesujących prób (1926 – 1927 – dyr. Jonas Turkow, 1927 – 1928 – dyr. Abraham Morewski, 1932 – 1933 – dyr. Mojżesz Lipman) Kraków pozostał jednak głównie miejscem gościnnych występów, m.in. Trupy Wileńskiej, Warszawskiego Teatru Artystycznego, Teatru Młodych oraz licznych kabaretów żydowskich.

Pierwszy stały, zawodowy teatr żydowski powstał we Lwowie w 1889 r. Jego twórca Jakub Ber Gimpel znalazł siedzibę w szynku z ogródkiem Pod Sroką, u stóp Góry Zamkowej, w którym występowali Śpiewacy Brodzcy, dodający do produkcji wokalnych jednoaktowe komedie, skecze i tańce. Gimpel, który był chórzystą opery polskiej, zaangażował aktorów głównie z Rumunii i Rosji, ale w następnych latach przyciągnął miejscowych artystów.

Na rozwój teatru lwowskiego wpłynął ożywczo Goldfaden, który po nieudanym pobycie w Ameryce kierował, na przełomie lat 80. i 90. XIX w., właśnie teatrem Gimpla. Grano w nim, oprócz jego sztuk, również dzieła z wielkiego repertuaru europejskiego przełożone na jidysz: „Juliusza Cezara” i „Kupca weneckiego” Shakespeare’a, „Zbójców” Schillera, „Rewizora” Gogola, „Uriela Akostę” Gutzkowa.

Na przełomie wieków wracający z Ameryki żydowscy aktorzy przywieźli do Europy, także do teatru Gimpla, nowy repertuar, który odznaczał się charakterem rewiowo-wodewilowym oraz tanimi efektami, dostosowanymi do najniższych gustów. Był to typowy teatr szmiry, teatr szund.

Historia
Paweł Łepkowski: „Największy wybuch radości!”
Historia
Metro, czyli dzieje rozwoju komunikacji miejskiej Część II
Historia
Krzysztof Kowalski: Cień mamony nad przeszłością
Historia
Wojskowi duchowni prawosławni zabici przez Sowietów w Katyniu będą świętymi
Historia
Obżarstwo, czyli gastronomiczne alleluja!
Materiał Promocyjny
Lenovo i Motorola dalej rosną na polskim rynku