Marek Piotr Deszczyński, autor jest historykiem XX wieku‚ adiunktem w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego
Przekształcenia ustroju przyniosły wytworzenie się w Japonii systemu współwładzy monarchy oraz oligarchii wojskowych‚ cywilnych polityków‚ wielkich przedsiębiorców‚ wśród których nie brakowało przedstawicieli dawnych rodów arystokratycznych. Za panowania cesarza Mutsuhito (1868 – 1912) utrzymywała się względna równowaga obu sił. Za rządów jego następców: Yoshihito (1912 – 1926)‚ a zwłaszcza młodego Hirohito (od 1926 roku) ster rządów spoczywał w ręku oligarchów. Dla burzliwie rozwijającej się gospodarki Japonii kluczową kwestią były surowce i rynki zbytu. Tych pierwszych w wyspiarskim kraju było bardzo mało. Dlatego już po dziesięciu latach od tzw. rewolucji Meiji (początku „światłych rządów”) kręgi rządzące w Tokio zainteresowały się możliwościami ich zdobycia. Przemysł też poszukiwał możliwości zwiększenia produkcji poprzez eksport. Kierunek ekspansji narzucał się sam: za Morzem Wschodniochińskim leżały wielkie i ludne‚ ale słabe politycznie i militarnie Chiny.
By uniknąć walki na dwóch frontach‚ w 1875 roku Japonia zawarła porozumienie z Rosją‚ nabywając archipelag Kuryle w zamian za Sachalin. Rok później anektowała wyspy Riukiu na Morzu Południowochińskim. Po przeprowadzeniu zbrojeń Japonia wespół z wojskami chińskimi tłumiła następnie chłopską rebelię na Półwyspie Koreańskim. Wskutek nieporozumień doszło w 1894 roku do pierwszej wojny z Chinami‚ która przyniosła Japończykom opanowanie całej Korei‚ dostęp do Mandżurii i półwyspu Liaotung. Oprócz zdobycia przyczółka na kontynencie‚ na mocy pokoju w Shimonoseki Tokio uzyskało dodatkowo Formozę (Tajwan)‚ archipelag Peskadory i odszkodowania wojenne.
W następnych latach Japonia rozbudowała flotę wojenną i zawarłszy w 1902 roku sojusz z Wielką Brytanią, przystąpiła do orężnej rozprawy z Rosją. Dysponując również poparciem USA‚ zdołała w latach 1904 – 1905 rozgromić siły rosyjskie na Dalekim Wschodzie. Pokój z Portsmouth kończący wojnę japońsko-rosyjską dał Krajowi Wschodzącego Słońca Port Artura (Szenjang) z fragmentem Kolei Wschodniochińskiej aż do stolicy Mandżurii Charbinu‚ a ponadto południową część Sachalinu i uznanie protektoratu nad Koreą (w 1910 roku nastąpiła jej aneksja).
U północno-wschodnich rubieży Chin wyrosło nowe mocarstwo. Swój program wyłożyło krótko po wybuchu pierwszej wojny światowej w tzw. 21 żądaniach. Wobec zaabsorbowania mocarstw europejskich zmaganiami wojennymi w nieco okrojonej postaci zostały one przyjęte w traktacie chińsko-japońskim z 25 maja 1915 roku. Uznawał on południową Mandżurię oraz prowincje Henan i Szantung za japońską strefę wpływów z prawem eksploatacji tamtejszych bogactw naturalnych. Chiny zobowiązały się także nie odstępować państwom trzecim jakichkolwiek fragmentów swego wybrzeża bez zgody Japonii.
