Wczesnobarokowy zespół klasztorny oo. bernardynów w Leżajsku to jeden z najcenniejszych zabytków architektury sakralnej w Polsce i Europie. Wyjątkowy ze względu na swą wartość historyczną i artystyczną (wzniesiony został w I poł. XVII wieku), ciekawe połączenie funkcji sakralnej z walorami obronnymi, ale chyba przede wszystkim – autentyczność. Przez ponad trzy i pół wieku istnienia nie uniknął wprawdzie zniszczeń, dotykały go grabieże i wojny, ale dzięki starannym remontom i odbudowom dotrwał do dnia dzisiejszego w dobrym stanie i niemal pierwotnym kształcie.
[srodtytul]Pomnik historii [/srodtytul]
Wszystkie te atuty sprawiły, że w 2005 r. leżajska perła została decyzją prezydenta RP wpisana na prestiżową listę Pomników Historii. To zabytkowa „pierwsza liga”, obecnie licząca 35 obiektów o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury. Oprócz klasztoru w Leżajsku na liście Pomników Historii są m.in. historyczny zespół miasta Krakowa, kopalnie soli w Wieliczce i Bochni, zamek w Malborku, katedra w Gnieźnie i zespół klasztorny oo. paulinów na Jasnej Górze.
Klasztorny kompleks w Leżajsku tworzą: kościół Zwiastowania NMP (od 1928 r. Bazylika Mniejsza), budynek klasztoru z dziedzińcami i ogrodami oraz świetnie zachowany pierścień obwarowań. Swoją rangę, urodę, a patrząc z dzisiejszej perspektywy – także stan zachowania, ten wyjątkowy zabytek zawdzięcza gospodarzom: oo. bernardynom.
Cała historia zaczęła się na początku XVII w. – od przybycia bernardynów do Leżajska. W 1610 r. ich staraniem wybudowany został pierwszy murowany kościół, w miejscu, gdzie – według legendy – objawiła się Matka Boska. Obecna, monumentalna świątynia powstała w latach 1618-1628. Około 1637 r. ukończony został budynek klasztorny. Fundatorami byli marszałek wielki koronny Łukasz Opalińskiego i jego żona Anna, a pracami budowlanymi kierował architekt Antonio Pellaccini.
