Szczapa z I Brygady

Legendę I Brygady współtworzyła pełna humoru książeczka „Kapral Szczapa”, wydana pierwszy raz w 1916 r. anonimowo i po raz drugi rok później pod tytułem „Kaprala I Brygady Piłsudskiego Szczapy poglądy na rzeczy rozmaite”, już z nazwiskiem autora.

Publikacja: 22.04.2009 15:15

Komendant wśród swoich żołnierzy, wśród których jest Karol Lilienfeld-Krzewski

Komendant wśród swoich żołnierzy, wśród których jest Karol Lilienfeld-Krzewski

Foto: NAC

Był nim urodzony w 1893 r. w Lublinie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej Karol Lilienfeld-Krzewski. W I Brygadzie przyszły autor „Kaprala Szczapy” znalazł się latem 1915 r., by jesienią 1916, po politycznym przesileniu wokół Legionów, powrócić do służby w POW.

Józef Piłsudski był obecny na zorganizowanym w maju 1917 roku przez oficerów legionowych wieczorze w warszawskim teatrzyku Aleksandryna, podczas którego Lilienfeld-Krzewski czytał przygody Szczapy. Wacław Jędrzejewicz wspomniał: „Trzeba było widzieć twarz Piłsudskiego i łzy, płynące mu z oczu ze śmiechu”.

»„Kapral Szczapa” walnie przyczynił się do tego, co nazywano w wolnej Polsce duchem legionowym« – pisał we wstępie do ostatniego wydania (Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1972) Stefan Benedykt. Chodziło o ducha wspólnoty i solidarności powstałego podczas służby pod rozkazami Piłsudskiego.

Bohaterem opowieści Lilienfelda-Krzewskiego jest Kazik Mondralski, kapral I Brygady, zwany Szczapą. Co chwila wymądrza się, jest najlepiej poinformowany, feruje apodyktyczne wyroki. Mondralski-Szczapa to żołnierz-samochwał, z nieco szwejkowskimi rysami.

Szczapa potrafi nie oszczędzać swej brygady. O rozwinięciu tyraliery w bitwie pod Jastkowem mówi: „Takie ci równanie zrobili, że sobie w plecy strzelali. Może nie? Sami Moskale nie daliby rady tyle strat zmajstrować”. Wysoko jednak ceni swą godność żołnierza Piłsudskiego, podkreślając co i raz „Kapral I Brygady jezdem!”. To go zupełnie zadowala. „Żebym chciał, to bym dawno gdzie indziej majorem był albo szefem sztabu”.

I Brygada była dla Szczapy świętością, tabu, „o które zawadzić nikomu nie radzę, kto chce mieć cały bębenek w uchu”. W osobie Szczapy objawia się powszechna w brygadzie wiara w Piłsudskiego, który „wie lepiej” i który myśli za swoich chłopców. W I Brygadzie nie ma panów, jak w II Brygadzie. Wszyscy mówią do siebie „obywatelu”. Co niektórym się nie podoba. Kiedy jeden z żołnierzy zwraca się do płk. Zygmunta Zielińskiego, tytułując go obywatelem, ten odpowiada: „Jo nie jestem pon Brygadyer Piłsudski, żebym był obywatelem. Jo pona Brygadyera Piłsudskiego tak szanuje jak i ty, a może i więcej, bobym nie potrafił tak w pojedynkę z cywilbandą wojny ogłaszać jak pan Brygadyer, ale to obywatelstwo to mi się nie podoba”.

Na wrogów I Brygady i jej dowódcy, ulokowanych w Komendzie Legionów (zwanej w brygadzie „cekamendą”) i Naczelnym Komitecie Narodowym, Szczapa był cięty. To oni, Polacy, rzucali Piłsudskiemu kłody pod nogi. „Psiekrwie zatracone! Co Dziadek wyspekuluje, to oni zepsują”. Dostało się mocno Władysławowi Sikorskiemu: „Już i tak Dziadek zły jest na Sikorskiego, że takie rzeczy w mundurze robi jak jaki cywil-wywłoka”.

„Kaprala I Brygady Piłsudskiego Szczapy poglądy na rzeczy rozmaite” rozsławiły Lilienfelda-Krzewskiego, zwanego od chwili wydania książki po prostu Szczapą. Po odzyskaniu niepodległości Lilienfeld-Krzewski pracował m.in. w instytucjach oświatowych wojska. Od 1933 r. stał na czele Głównej Rady Programowej Polskiego Radia.

Karol Lilienfeld-Krzewski, major dyplomowany WP, po wrześniu dotarł do Palestyny. Zmarł w ziemi swoich przodków, w Jerozolimie w 1944 r. i został pochowany na cmentarzu katolickim. Ostatnio ukazała się krótka biografa „Karol Lilienfeld-Krzewski (1893 – 1944)” Katarzyny Czekaj, wydana przez Semper.

[i]Tomasz Stańczyk zastępca kierownika działu „Plus Minus”, redaktor dodatków historycznych „Rzeczpospolitej”[/i]

Historia
Telefony komórkowe - techniczne arcydzieło dla każdego
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem