Narzędzie Niemców, grabarz Polski

Rolą dziejową Piłsudskiego w czasie trwania pierwszej wojny światowej było zapewnić Niemcom totalne zwycięstwo w tej wojnie. Oczywiście nie to było programem samego Piłsudskiego; z tego że taką rolę mu wyznaczano, nie zdawał sobie zapewne w istocie sprawy. Ale taka była jego rola rzeczywista.

Niemcy wyznaczyli mu w swej strategii wielkie zadanie. Już od czasów Bismarcka programem ich na wypadek wojny na dwa fronty (przeciwko Francji i Rosji) było sparaliżować Rosję przez wywołanie w zaborze rosyjskim polskiego powstania – i mając bezpieczne tyły, rzucić całą swą potęgę przeciw Francji i zmiażdżyć ją, osamotnioną, dojść do oceanu i Pirenejów – i zakończyć wojnę jeszcze w 1914 roku pełnym zwycięstwem, które by zapewniło Niemcom hegemonię w Europie, a na dalszą metę w świecie.

Powstanie polskie było w tym programie czynnikiem nieodzownym. Do wywołania tego powstania Piłsudski był przygotowany przez sztab sprzymierzonych z Niemcami Austro-Węgier akcją, trwającą w sposób konkretny od roku 1908, czyli od sześciu lat poprzedzających wybuch wojny, a w sposób ostrożniejszy od roku 1906, czyli od ośmiu lat.

Przeznaczonej mu roli Piłsudski nie spełnił. Powstania w 1914 roku nie wywołał. Bez wszelkiej przesady powiedzieć można, że Niemcy przegrali wojnę, gdyż Piłsudski nie dopisał; nie wykonał tego, na co liczyli.

(…) A czego chciał Piłsudski?

Chciał on zbudować małą, nominalnie niepodległą Polskę, wykrojoną z części zaboru rosyjskiego, opierając się na zwycięskich Niemczech i Austrii. To było złudzenie. Chciał także wysunąć się w tej małej niby-Polsce na czoło jako wielki wódz. To nie było w warunkach totalnego niemieckiego zwycięstwa możliwe.

To nie znaczy, że Piłsudski nic swoją działalnością nie osiągnął. Osiągnął on bardzo wiele. Ale wszystkie te jego osiągnięcia były dla Polski szkodliwe.

Osłabił on pozycję narodu polskiego jako stojącego w wojnie w obozie alianckim, co odbiło się w sposób ujemny zarówno na rokowaniach wersalskich, jak i na całokształcie budowania roli Polski w nowym europejskim układzie politycznym. Przyczynił się do stworzenia przez Niemców w 1916 roku państewka w Królestwie, co bardzo wypaczyło kierunek rozwoju polskiego życia politycznego. Przeszkodził szeregowi ważnych polskich poczynań – a w szczególności zbudowaniu potężnej armii polskiej w Rosji.

Jego najważniejszym osiągnięciem było to, że w końcu zdobył w Polsce władzę. Ubocznym rezultatem jego działalności było także i to, że wyhodował liczny, oddany mu zastęp młodego pokolenia, nieprawidłowo myślącego o sprawach Polski i prowadzącego błędną politykę, a ruchliwego, zarozumiałego i pozbawionego skrupułów. Wiele szkodliwych dla Polski rzeczy, których on nie zdołał czy nie zdążył zrobić, zrobili potem oni.

Ile szkód przyniosły następnie w Polsce jego rządy, nie będę tu mówił, gdyż nie wchodzi to w zakres niniejszej książki, zasadniczo obejmującej okres dziejów, kończący się na roku 1919. Ograniczę się tu tylko do jednego: do stwierdzenia, że jego polityka zagraniczna, kontynuowana później przez pułkownika Becka, zmierzająca do obalenia systemu politycznego wersalskiego w Europie, doprowadziła Polskę do klęski i do ponownego, w roku 1939, rozbioru.

Polskę – po 123 latach niewoli – odbudował Dmowski. Do nowego rozbioru doprowadził ją Piłsudski.