Obywatela, który ocalił państwo, starożytni Rzymianie obdarzali zaszczytnym tytułem pater patriae – ojciec ojczyzny. Na taki właśnie tytuł zasłużył w sierpniu 1920 roku Piłsudski. Nie można kwestionować ani autorstwa, ani wykonawstwa genialnego, choć ryzykownego planu strategicznego. To Naczelnik pobił wroga, pomścił przodków ginących niegdyś pod ciosami Suworowa i Paskiewicza, ocalił Polskę, a zapewne także Europę.
Pogrom bolszewików był druzgocący. Ci, którzy dopiero co chcieli „po trupie białej Polski” zanieść rewolucję na zachód, uciekali w popłochu na wschód, okrążani, rozbijani, poddający się tysiącami i rzucający w panice broń. Janusz Cisek zamieszcza w tym zeszycie opinie dwóch utalentowanych, kompetentnych i lojalnych współpracowników polskiego wodza – francuskiego doradcy gen. Weyganda i polskiego szefa sztabu gen. Rozwadowskiego, którzy podkreślają wiodącą rolę Piłsudskiego w zwycięstwie. Przypomnę jeszcze słowa młodego de Gaulle’a, który jako polski major na ochotnika walczył w zgrupowaniu nad Wieprzem: „Ofensywa rozpoczęła się świetnie. Grupa manewrowa, którą dowodzi szef państwa Piłsudski (...) szybko posuwa się naprzód. (...) Tak, to jest zwycięstwo kompletne, triumfujące zwycięstwo”.
Wygrana była możliwa także dzięki nieugiętej obronie stolicy na wschodnim przedpolu, udanemu natarciu znad Wkry, bohaterskiej obronie Płocka na północy i Lwowa na południu. Jak pisał de Gaulle: „Wierne wojska polskie, których wyższe kadry były jednymi z najlepszych na świecie, odczuwają natychmiast, że silna i logiczna wola ma zamiar skoordynować wysiłki. (...) Jeszcze zanim rozpoczęła się bitwa, czuję, jak tych żołnierzy znaczy powiew zwycięstwa...”.
Czy Polska przetrwałaby bez tego zwycięstwa? A jeżeli nawet, to co to byłaby za Polska w postaci sowieckiej republiki? Czy dziś mówilibyśmy po polsku? A jakaż byłaby Europa z komunistycznymi Niemcami i zrewoltowanymi masami obalającymi wraz z hordami Tuchaczewskiego rządy nad Sekwaną, Tybrem i Tamizą? W tym kontekście Józef Piłsudski jawi się jako pater patriae Europae...
