Tajemnice nekropolii na warszawskiej Woli

Po raz pierwszy przeprowadzono prace archeologiczne na żydowskim cmentarzu w Polsce zgodnie z przepisami o ochronie zabytków i żydowskim prawem religijnym.

Publikacja: 14.10.2020 21:00

Tajemnice nekropolii na warszawskiej Woli

Foto: fot. Grzegorz Petka

Na terenie kwatery 1. cmentarza żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie zostały przeprowadzone badania związane z jego porządkowaniem i renowacją, która jest prowadzona przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego. To pierwszy etap badań, będą one kontynuowane w przyszłym roku.

Prace polegały na usunięciu nadmiaru ziemi zmieszanej z nawarstwieniami organicznymi znajdującej się bezpośrednio na zabytkowych nagrobkach, a także w przestrzeni pomiędzy nimi. Zdjęto kilkucentymetrową warstwę humusu i wykonano dokumentację archeologiczną oraz geodezyjną. Prace te prowadzone były pod nadzorem konserwatorskim.

W sumie oczyszczono teren o powierzchni około 12 arów. Dzięki temu odsłoniono fragmenty płyt nagrobnych oraz pola grobowe zbudowane z kamiennych tumb i cegieł. Dr Michał Laszczkowski, szef Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, mówi, że niezwykle interesującymi elementami architektury cmentarza żydowskiego, które udało się odsłonić, są brukowane ciągi komunikacyjne – alejki biegnące wzdłuż rzędów macew.

Natrafiono na znaczne ilości zabytków, m.in. duże ilości szkła z naczyń z drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w. – Były to głównie butelki po produktach spożywczych i farmaceutycznych – opisuje dr Laszczkowski. Znaleziono także monety austro-węgierskie. Udało się też odnaleźć kilka nagrobków dotychczas nieznanych osób, a także unikalne motywy dekoracyjne na macewach, m.in. wizerunek smoka i wiewiórki trzymającej orzechy, oraz odkryć pozostałości polichromii na części nagrobków (na jednej z macew znaleziono ślady złoceń).

Odkryto także pola grobowe osób, które w czasie II wojny wybudowały na terenie cmentarza bunkier, gdzie ukrywali się Żydzi z getta. Twórcy bunkra zostali rozstrzelani przez Niemców. Ich groby udało się oczyścić. Większość osób, które ukrywały się w bunkrze, została wywieziona przez Niemców do Treblinki i zamordowana.

– Warszawa w okresie II wojny światowej została niemalże doszczętnie zniszczona. Po społeczności żydowskiej nie pozostał prawie żaden ślad, raptem kilka budynków i ten cmentarz. I to właśnie paradoksalnie cmentarz przy ul. Okopowej o życiu warszawskich Żydów mówi w tej chwili najwięcej – uważa dr Laszczkowski.

Lesław Piszewski, przewodniczący Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, przypomina, że cmentarz przy ul. Okopowej należy do największych cmentarzy żydowskich w Europie. – Pochowano na nim około 250 tys. osób, wśród których są przywódcy duchowi, działacze polityczni, twórcy kultury żydowskiej, ludzie zasłużeni dla gospodarki i życia społecznego w Polsce, tysiące bezimiennych ofiar getta – mówi i dodaje, że nekropolia jest pomnikiem historii złożonym z blisko 85 tys. macew.

– Wszystkie prace archeologiczne były prowadzone zgodnie z żydowskim prawem religijnym i pod nadzorem Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy Żydowskich – podkreśla Piszewski.

Prace na cmentarzu zostały sfinansowane ze środków pochodzących z inwestowania funduszu wieczystego przekazanego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. W 2017 r. resort kultury przeznaczył na renowację tej nekropolii 100 mln zł.

Na terenie kwatery 1. cmentarza żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie zostały przeprowadzone badania związane z jego porządkowaniem i renowacją, która jest prowadzona przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego. To pierwszy etap badań, będą one kontynuowane w przyszłym roku.

Prace polegały na usunięciu nadmiaru ziemi zmieszanej z nawarstwieniami organicznymi znajdującej się bezpośrednio na zabytkowych nagrobkach, a także w przestrzeni pomiędzy nimi. Zdjęto kilkucentymetrową warstwę humusu i wykonano dokumentację archeologiczną oraz geodezyjną. Prace te prowadzone były pod nadzorem konserwatorskim.

Pozostało 82% artykułu
Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Historia
Generalne Gubernatorstwo – kolonialne zaplecze Niemiec
Materiał Promocyjny
Strategia T-Mobile Polska zakładająca budowę sieci o najlepszej jakości przynosi efekty
Historia
Tysiąc lat polskiej uczty