Na terenie kwatery 1. cmentarza żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie zostały przeprowadzone badania związane z jego porządkowaniem i renowacją, która jest prowadzona przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego. To pierwszy etap badań, będą one kontynuowane w przyszłym roku.
Prace polegały na usunięciu nadmiaru ziemi zmieszanej z nawarstwieniami organicznymi znajdującej się bezpośrednio na zabytkowych nagrobkach, a także w przestrzeni pomiędzy nimi. Zdjęto kilkucentymetrową warstwę humusu i wykonano dokumentację archeologiczną oraz geodezyjną. Prace te prowadzone były pod nadzorem konserwatorskim.
W sumie oczyszczono teren o powierzchni około 12 arów. Dzięki temu odsłoniono fragmenty płyt nagrobnych oraz pola grobowe zbudowane z kamiennych tumb i cegieł. Dr Michał Laszczkowski, szef Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, mówi, że niezwykle interesującymi elementami architektury cmentarza żydowskiego, które udało się odsłonić, są brukowane ciągi komunikacyjne – alejki biegnące wzdłuż rzędów macew.
Natrafiono na znaczne ilości zabytków, m.in. duże ilości szkła z naczyń z drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w. – Były to głównie butelki po produktach spożywczych i farmaceutycznych – opisuje dr Laszczkowski. Znaleziono także monety austro-węgierskie. Udało się też odnaleźć kilka nagrobków dotychczas nieznanych osób, a także unikalne motywy dekoracyjne na macewach, m.in. wizerunek smoka i wiewiórki trzymającej orzechy, oraz odkryć pozostałości polichromii na części nagrobków (na jednej z macew znaleziono ślady złoceń).
Odkryto także pola grobowe osób, które w czasie II wojny wybudowały na terenie cmentarza bunkier, gdzie ukrywali się Żydzi z getta. Twórcy bunkra zostali rozstrzelani przez Niemców. Ich groby udało się oczyścić. Większość osób, które ukrywały się w bunkrze, została wywieziona przez Niemców do Treblinki i zamordowana.
