Kukliński pod kluczem w CIA

– Wkrótce mamy 85. rocznicę urodzin płk. Ryszarda Kuklińskiego. Najwyższa pora zrobić to, o co sam apelował: ujawnić materiały przekazywane przez niego Centralnej Agencji Wywiadowczej – mówi dr Jerzy Bukowski, były reprezentant prasowy pułkownika.

Jego zdaniem w przeciwnym razie nigdy nie zakończą się dyskusje, w jaki sposób pułkownik przysłużył się Polsce. Bukowski właśnie wysłał pismo do prezesa IPN z prośbą o wywarcie nacisku na CIA. Sęk w tym, że – jak twierdzi instytut – naciski trwają od lat. Amerykanie jednak milczą.

Tajne materiały

Dlaczego ujawnienie dokumentów jest takie ważne? Bo choć w trakcie współpracy w latach 1972–1981 Kukliński przekazał Amerykanom 40 tys. stron tajnych materiałów, dotąd agencja ujawniła tylko jeden. To napisany łamaną angielszczyzną list z ofertą współpracy, który w 1972 r. Kukliński w trakcie rejsu po Europie Zachodniej wysłał do amerykańskiej ambasady.

Zdaniem dr. Bukowskiego m.in. z tego powodu niektóre środowiska wciąż przedstawiają narrację o pułkowniku sprzeczną z ustaleniami historyków. Przykładowo, w ubiegłym roku książkę o Kuklińskim wydał planista stanu wojennego gen. Franciszek Puchała. Zasugerował, że Kukliński był podwójnym szpiegiem pracującym też dla sowieckiego wywiadu wojskowego GRU, a przekazywane przezeń materiały miały niską wartość.

– To bzdury, bo przecież motywacją Kuklińskiego była chęć powstrzymania realizacji planów Układu Warszawskiego ataku na Zachód. Zakładały one, że Polska stanie się atomowym pobojowiskiem. A o tym, że Kukliński miał dostęp do tajemnic bloku wschodniego, mówił nawet były szef Sztabu Generalnego UW gen. Anatolij Gribkow – mówi dr Bukowski.

Dlatego już w styczniu zasugerował Instytutowi Pamięci Narodowej potrzebę wywarcia presji na CIA. Teraz apel ponowił.

Jeszcze w 2014 r. zwrócił się w tej sprawie do IPN dr hab. Sławomir Cenckiewicz, autor książki o Kuklińskim „Atomowy szpieg". Jego zdaniem ujawnienie materiałów jest konieczne, bo w Polsce dokumenty Układu Warszawskiego wciąż są tajne, a Centralne Archiwum Wojskowe w Rembertowie praktycznie nie działa. – Nie jesteśmy w stanie do końca ustalić, do jakich dokumentów miał dostęp Kukliński. Pisząc o nim książkę, sporo nowych rzeczy ustaliłem, ale i tak miałem wrażenie, że rozbijam się o ścianę niemocy – mówi historyk.

Co na to IPN? Jego rzecznik Andrzej Arseniuk twierdzi, że instytut już dwukrotnie zwracał się do Amerykanów w tej sprawie. – Działo się to zarówno za prezesury Janusza Kurtyki, jak i Łukasza Kamińskiego, w 2014 r. Dostaliśmy odpowiedzi de facto odmowne – relacjonuje.

Amerykanie tłumaczyli, że w 2008 r. odtajnili już część dokumentów, dotyczących m.in. stanu wojennego. – W istocie żaden nie pochodzi od samego Kuklińskiego. Są to jedynie informacje przetworzone przez analityków CIA i przeznaczone dla najważniejszych władz USA – zauważa jednak Cenckiewicz.

Ambasada umywa ręce

Dlaczego Amerykanie trzymają materiały od Kuklińskiego pod kluczem? „Rzeczpospolita" już w styczniu wysłała w tej sprawie pytania do Ambasady w USA w Warszawie. Jej urzędnicy odpisali, że nie odpowiada ona „na pytania związane z działalnością służb wywiadowczych". Wystąpiliśmy więc do rzecznika CIA, ale odpowiedź nie nadeszła.

Cenckiewicz mówi, że procedury nie uniemożliwiają ujawnienia materiałów. – Chodzi jedynie o przekazanie Polsce, a w istocie o zwrot w formie kopii bądź oryginałów tych dokumentów, które w Sztabie Generalnym LWP kopiował Kukliński. Nie będziemy prosić o teczkę agenturalną CIA, bo odtajnienie jej uważam za nierealne – tłumaczy.