Rozkaz nr 00485, którego kopia zachowała się w archiwum NKWD w Charkowie, określał, kogo i z jakiego powodu należy aresztować. Do więzień NKWD trafili przede wszystkim wszyscy pozostali przy życiu polscy jeńcy wojenni z czasów wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920 oraz wszyscy członkowie polskich partii i organizacji społecznych, których NKWD scharakteryzowało jako „działaczy antysowieckich”, z polskojęzycznych obszarów ZSRR. Oczywiście, nikt w lokalnych oddziałach NKWD nie zamierzał się bawić w analizowanie postaw politycznych poszczególnych osób. Aresztowania objęły wszystkich Polaków i osoby podejrzane o sympatie propolskie, w tym komunistów polskich, którzy w skrajnej naiwności wystąpili o azyl polityczny w ZSRR.
Szczególnie brutalnie postępowano z całymi polskimi rodzinami żyjącymi na terytorium Białoruskiej SRR i Ukraińskiej SRR. Sowiecki system opresji opierał się na donosach. Czystka była zatem okazją do rozliczeń między skłóconymi sąsiadami na obszarach wieloetnicznych. Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy, Żydzi, a także sowieccy Niemcy masowo donosili na swoich polskich sąsiadów, wymyślając bzdurne oskarżenia pod ich adresem. Prawdziwym absurdem było jednak zmuszanie aresztowanych Polaków do samooskarżeń.
Czytaj więcej
Maluta Skuratow to jedna z najbardziej złowrogich postaci rosyjskiej historii. Jego zawrotna, choć niedługa kariera odcisnęła się na tożsamości Rosjan pierwszym z licznych paroksyzmów krwawego terroru. Można śmiało powiedzieć, że był pierwowzorem ludzkich bestii z NKWD, takich jak Nikołaj Jeżow i Ławrentij Beria.
Nie oznacza to, że wspomniane narodowości uwięzione w sowieckim państwie opresyjnym też nie doświadczyły podobnych czystek. Na przykład bliźniaczy rozkaz NKWD nr 00439 dotyczył identycznej operacji skierowanej przeciw sowieckim Niemcom. Inny rozkaz NKWD nr 00447 nakazywał wyłapanie byłych kułaków, kryminalistów oraz innych „elementów antysowieckich”, a rozkaz nr 00486 nakazywał przeprowadzenie czystek wśród rodzin, by wyeliminować m.in. „niebezpieczne socjalnie dzieci w wieku powyżej 15 lat”.
Wszystkie te zbrodnie były przeprowadzane zawsze na osobisty rozkaz Stalina w ramach wielkiej czystki, jak historycy nazywają okres strasznego sowieckiego terroru w latach 30. XX wieku, noszącego także nazwę jeżowszczyzny.
