Pilecki jako oficer Polskiego Państwa Podziemnego w 1940 roku podjął decyzję przedostania się do obozu koncentracyjnego w Auschwitz z zadaniem nawiązania łączności z uwięzionymi i zbudowania w obozie tajnej organizacji konspiracyjnej. Jako jedyny został dobrowolnym więźniem Auschwitz „by na miejscu poznać fakty, to czego się dowiedział, zawarł w raporcie z pobytu w obozie” – przypomina we wstępie do książki Timothy Snyder.
Pewnego wrześniowego poranka celowo dał się zatrzymać w łapance na warszawskim Żoliborzu pod nazwiskiem Tomasz Serafiński. I tak drugim transportem warszawskim trafił do obozu. Był jego więźniem nr 4859 przez dwa lata i dziewięć miesięcy. W tym czasie, działając w ciężkich, skrajnie ryzykownych warunkach, organizował konspiracyjne struktury w obozie i przekazywał informacje do Komendy Głównej AK o ludobójstwie dokonywanym w Auschwitz przez Niemców.
W 1943 uciekł z Auschwitz wraz z dwoma innymi więźniami. Walczył potem w Powstaniu Warszawskim, po którym trafił do niewoli. Więziony w stalagach Lamsdorf i Murnau, po uwolnieniu wstąpił do 2. Korpusu Polskich Sił zbrojnych we Włoszech, a następnie na rozkaz generała Władysława Andersa przedostał się do Polski, gdzie prowadził działalność wywiadowczą. W 1947 został aresztowany przez UB i podczas pokazowego procesu „wrogów ludu” skazany na śmierć. Wyrok wykonano w 1948. Witold Pilecki doczekał się rehabilitacji dopiero w 1990 roku.
Na jego „Fotobiografię” składają się przede wszystkim zdjęcia i dokumenty oraz cytaty z wypowiedzi bohatera, brzmiące niczym krótkie dramatyczne meldunki, jak ten, gdy podjął decyzję o ucieczce z Auschwitz: „Wyszedłem w nocy – tak samo jak przyjechałem – byłem więc w tym piekle dziewięćset czterdzieści siedem dni i tyleż nocy.” Książka dzieli się na rozdziały, opisujące kolejne etapy życia Pileckiego, których granice wyznaczają historyczne punkty zwrotne: rok 1918 (koniec I wojny światowej), 1939 (wybuch II wojny światowej), 1945 (koniec II wojny światowej). Przypomina, że Witold Pilecki walczył także w obronie Wilna w 1918 i w wojnie 1920 roku, za co dwukrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych.
W ubiegłym tygodniu Witold Pilecki uhonorowany został tytułem Sprawiedliwego przez Komitet Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie.
