Raport Stroppa, zamek z kluczem i buty ofiar z getta

Zimą zakończone zostały prace archeologiczne przy ulicy Miłej, obok miejsca, gdzie znajdował się tzw. bunkier Anielewicza. Naukowcy Muzeum Getta Warszawskiego ustalili, że zachowały się piwnice kamienic, które stały w tym miejscu w okresie istnienia getta.

Odnaleziono w nich ślady przebudowy zmieniającej ich układ, co sugeruje, że mogły być tam tworzone kryjówki. Naukowcy znaleźli przedmioty codziennego użytku. Część z nich zostanie po raz pierwszy pokazana na wystawie „Pamięć 1943” w galerii Kordegarda przy Krakowskim Przedmieściu. Ekspozycja zostanie otwarta 30 marca.

Czytaj więcej

Historia Polski

80. rocznica powstania w getcie warszawskim. Pamiętajmy o żydowskich bojownikach

Ponad 100 wydarzeń upamiętni 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Z informacji, które otrzymaliśmy od dra Jacka Konika, archeologa, który kierował pracami poszukiwawczymi, wynika, że będzie można zobaczyć m.in. klamkę od drzwi z kluczem do jednego z miejsc ukrycia, dwa kobiece buty, metalowy stelaż dziecięcego wózka, żelazko z duszą, baterię firmy Centra, a także wystrój pomieszczenia: płytki podłogowe, fragmenty kafli piecowych, metalową umywalkę, elementy instalacji elektrycznej.

Na wystawie eksponowany będzie też Raport Stroopa, który w przyszłości będzie jednym z najważniejszych eksponatów powstającego Muzeum Getta Warszawskiego. Będzie można też obejrzeć rysunki Zofii Lipeckiej powstałe na podstawie zdjęć z raportu, fotografie Marcina Czechowicza oraz plakaty – grafiki Kuby Mazurkiewicza. Wystawę będzie można oglądać do 7 maja. Zostanie ona otwarta w związku ze zbliżającą się rocznicą wybuchu powstania żydowskiego.

Dr Jacek Konik przypomina, że kopiec Anielewicza jest zbiorowym grobem poległych. Dlatego został on przebadany za pomocą badań nieinwazyjnych. Dzięki temu wiadomo, że kopiec jest usypany częściowo na ruinach budynku od strony ul. Miłej 18, a częściowo na dziedzińcu dawnej kamienicy.

W maju 1943 r. znajdował się tam bunkier, w którym przebywało ok. 300 bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej. Gdy Niemcy otoczyli to miejsce, część walczących zginęła, w tym dowódca Mordechaj Anielewicz. Zasypany bunkier stał się zbiorowym grobem. Po wojnie nie przeprowadzano prac ekshumacyjnych. W 1946 r. z gruzu okolicznych kamienic usypany został kopiec, na którym postawiono pamiątkowy kamień. Od 2008 r. to miejsce jest wpisane do rejestru zabytków. W trakcie prowadzonych niedawno badań obok kopca naukowcy nie odnaleźli szczątków ludzkich.

Zimowe prace były kontynuacją badań, które były prowadzone u zbiegu Miłej i Dubois od czerwca do sierpnia 2022 r. Jednak już jesienią 2021 r. przeprowadzono krótkie prace w północnej części ogrodu Krasińskich. Odnaleziono wtedy m.in. srebrną zawieszkę na tarczę Tory z inskrypcją w języku hebrajskim, upamiętniającą Nachuma Morgensterna, bucik należący do małej dziewczynki, oprawki okularów, spinkę do mankietu czy tzw. tefilin niezbędny przy osobistej modlitwie wierzącego Żyda.

Obiekty te będą eksponowane w Muzeum Getta Warszawskiego.

Odkopane w czasie grudniowych badań fragmenty piwnic zostały zasypane. Odkryte pozostają piwnice od strony dawnego biegu ul. Muranowskiej nr 39 i 41, odnalezione w czasie letniej fazy wykopalisk. Jest plan, aby je zachować, zabezpieczyć, wyeksponować i stworzyć tam miejsce pamięci i edukacji.