W sierpniu 1944 r. – kilka dni po wybuchu w Warszawie powstania – w Krakowie rozpoczęły się masowe obławy i łapanki. W obozie KL Plaszow osadzono kilka tysięcy mężczyzn, których Niemcy traktowali jako zakładników. Równocześnie rozpoczęło się zacieranie śladów działalności obozu. W głąb Rzeszy wysyłano transporty więźniów, demontowano elementy obozowej infrastruktury oraz usuwano ślady zbrodni. Ekshumowane zwłoki z masowych grobów Niemcy palili na stosach. Na terenie obozu rozsypano 17 wozów z popiołami ludzkimi, a masowe groby zniwelowano.
W najbliższą niedzielę – 8 sierpnia – działające od początku tego roku Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow chce przypomnieć wydarzenia związane z historią obozu Plaszow i jego więźniami. Zamierza to robić co roku – zawsze w pierwszą niedzielę po 6 sierpnia, czyli tuż po rocznicy tzw. czarnej niedzieli, gdy w Krakowie rozpoczęły się masowe aresztowania i wywózki.
Muzeum KL Plaszow działa na podstawie uchwały Rady Miasta Krakowa. Jest zarządzane przez Muzeum Krakowa, ale do końca 2051 r. będzie współprowadzone przez gminę miejską Kraków i Ministerstwo Kultury. Miasto i szef resortu kultury zobowiązali się do solidarnego finansowania działalności bieżącej muzeum, a także przeznaczenia do końca 2025 r. po 25 mln zł na realizację inwestycji muzealnej.
Zgodnie z założeniami projektu muzeum będzie obejmowało teren poobozowy, a także dwa budynki wystawowe: Szary Dom oraz nowo wybudowane – Memoriał i Centrum Edukacyjne. Obecnie muzeum zajmuje teren o powierzchni ok. 40 hektarów. Znajdują się na nim relikty dwóch przedwojennych cmentarzy żydowskich, zabudowań obozowych oraz trzy miejsca egzekucji i masowe groby. Spoczywają tu szczątki ok. 6 tysięcy ofiar, głównie Żydów z krakowskiego getta oraz gett w Bochni, Tarnowie, Wieliczce, Rzeszowie, Przemyślu, z obozu w Szebniach i kierowanych do Auschwitz Żydów ze Słowacji i Węgier.
Obóz został utworzony w październiku 1942 roku na terenie krakowskich dzielnic Podgórze i Woli Duchackiej. Początkowo jako obóz pracy był przeznaczony dla Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 roku krakowskiego getta. W lipcu 1943 roku Niemcy utworzyli tam także obóz pracy wychowawczej dla Polaków. W styczniu 1944 roku został przekształcony w obóz koncentracyjny. Funkcjonował też jako obóz przejściowy dla kierowanych do KL Auschwitz węgierskich Żydów. W połowie 1944 r. na jego terenie znajdowało się około 200 obiektów. Szacuje się, że przez to miejsce przewinęło się ponad 35 tysięcy osób. Stopniowa likwidacja KL Plaszow trwała od sierpnia 1944 roku. Ostatnia grupa więźniów opuściła obóz 14 stycznia 1945 r.
