Wolność albo życie

Mireille Hadas-Lebel, autorka znakomitej biografii Józefa Flawiusza, pisze, że hasłem Żydów walczących z Rzymianami mogłoby być zawołanie: wolność albo śmierć! Samobójcza tragedia Masady nie jest bowiem wyjątkiem w tej strasznej i bezlitosnej wojnie. Józef Flawiusz w swej opowieści o krwawych wydarzeniach w Judei wspomina o niejednym zbiorowym samobójstwie.

Ba, sam był świadkiem takiego wydarzenia. Józef, późniejszy wielki historyk, autor „Wojny żydowskiej” i „Dziejów dawnego Izraela”, był zresztą jednym z przywódców powstania, jakkolwiek był mu – podobne sytuacje znamy z historii powstań polskich – zdecydowanie niechętny. Dowodził jednak powstańcami w Galilei – nie umiem powiedzieć: dobrze czy źle. Nie ma to zresztą wielkiego znaczenia, gdyż legiony prędzej czy później musiały wziąć górę. Wreszcie zagoniły powstańców do miasta Jotapata, które po desperackiej obronie padło pośród barbarzyńskiej rzezi. Resztki obrońców ukryły się w głębokiej, trudno dostępnej cysternie, ale Rzymianie namierzyli kryjówkę. Nijak było ją szturmować, więc dowodzący operacją Wespazjan postanowił wziąć powstańców głodem. Decyzję znamy – śmierć z własnej ręki.