Magdeburg Marszałka

Po kryzysie przysięgowym 22 lipca 1917 roku Piłsudski został aresztowany i wywieziony z Warszawy.

Publikacja: 16.12.2009 06:12

Dom w Magdeburgu, w którym internowany był Piłsudski

Dom w Magdeburgu, w którym internowany był Piłsudski

Foto: Archiwum „Mówią wieki”

Po kilku tygodniach spędzonych w różnych miejscach odosobnienia (Gdańsk, Spandau, Wesel) trafił do Magdeburga. Część budynków dawnej pruskiej twierdzy służyła jako więzienie dla oficerów. Trzymano tam również ważniejszych przestępców politycznych. Więzienie znajdowało się w centrum miasta na wyspie na Łabie.

Piłsudskiego trzymano w ścisłej izolacji. Mieszkał w drewnianym pawilonie ze sporym ogródkiem, w którym rosło kilka drzew owocowych i krzaków. Warunki bytowe przymusowego odosobnienia okazały się znośne. Władze więzienne traktowały go z szacunkiem. Jednak przyszły marszałek pobyt w Magdeburgu i bezczynność znosił dość ciężko. Także z powodów osobistych. W momencie aresztowania jego partnerka życiowa Aleksandra Szczerbińska była w ciąży. W lutym 1918 roku przyszła na świat córka Wanda. Telegram z informacją o tym radosnym wydarzeniu dostarczono świeżo upieczonemu – choć już niemłodemu – ojcu kilka tygodni później. Odrzucono jednak jego prośbę o zwolnienie na oficerskie słowo honoru na kilka dni.

Nadmiar wolnego czasu Piłsudski przeznaczał na spisywaniu wydanych później pod tytułem „Moje pierwsze boje” wspomnień z walk legionowych oraz grze w szachy z samym sobą. Ku jego radości w sierpniu 1918 roku dokwaterowano mu Kazimierza Sosnkowskiego. Ich plan dnia wyglądał z grubsza następująco. Rano, przy śniadaniu, studiowali oficjalne meldunki o sytuacji na frontach. Później spacerowali po ogródku lub – za zgodą władz więziennych – po mieście, względnie wędrowali wzdłuż Łaby. Po obiedzie Piłsudski pisał wspomnienia lub grał z Sosnkowskim w szachy.

Na początku listopada 1918 roku rząd niemiecki postanowił zwolnić więźniów. Wiadomość przekazał im specjalny emisariusz rządu niemieckiego hrabia Harry Kessler. Jak wspominał tę chwilę Sosnkowski, Kessler „z widocznym wzruszeniem, pomijając w pośpiechu wszelkie towarzyskie formalności, wypalił prosto z mostu z lekka przerywanym głosem: »Panowie są wolni… Mam rozkaz kanclerza Rzeszy towarzyszyć panom do Berlina… Proszę się spieszyć, nie mamy chwili do stracenia… Magdeburg zrewoltowany. Samochód czeka na panów, proszę zabierać tylko najniezbędniejsze rzeczy… Jeszcze raz powtarzam: Nie ma minuty do stracenia – inaczej za nic nie ręczę«”. Czas rzeczywiście naglił, bo nad miastem zaczęły powiewać czerwone sztandary, a władzę przejmowała rada delegatów żołnierskich. Piłsudskiego i Sosnkowskiego bezzwłocznie przewieziono samochodem do Berlina, skąd specjalnym pociągiem wyprawiono ich do Warszawy.

Marszałek w rozmowie z szefem niemieckiej dyplomacji Gustawem Stresemannem, którą odbył w grudniu 1927 roku podczas pobytu w Genewie, ciepło wspominał miesiące spędzone w mieście nad Łabą.

W sierpniu 1937 roku pawilon, w którym mieszkał Piłduski, został przez burmistrza Fritza-Augusta Markmanna podarowany piłsudczykowskiej Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny skupiającej organizacje byłych wojskowych. Budynek został rozebrany, przewieziony do Warszawy i wiosną 1939 roku pieczołowicie złożony w parku za Belwederem. Miało w nim powstać muzeum poświecone Marszałkowi. Pawilon przetrwał kolejną wojnę światową i został zniszczony dopiero na polecenie władz komunistycznych chcących zatrzeć wszelkie ślady po Piłsudskim.

Od kilkunastu lat rozważa się plany odsłonięcia w Magdeburgu tablicy poświęconej Marszałkowi. Skłaniają się ku temu – w imię polsko-niemieckiego pojednania – m.in. radni CDU. Sprawę jednak blokuje sprzeciw polityków wyrosłej z dawnej partii rządzącej w NRD partii Die Linke, którzy uważają Piłsudskiego za… faszystę. Jak w listopadzie 2008 roku powiedział „Super Expressowi” Oliver Muller, zastępca szefa klubu tego ugrupowania we władzach miejskich: „Piłsudski nie ma żadnych zasług dla naszego miasta, a dostatecznie czci się go w Polsce”. Podczas tegorocznych wrześniowych wyborów do Bundestagu kandydatka Die Linke zdobyła w Magdeburgu ponad 32 procent poparcia, dystansując swych rywali z CDU i SPD. Nie wróży to dobrze idei uczczenia przymusowego pobytu Piłsudskiego w tym nadłabskim mieście.

Po kilku tygodniach spędzonych w różnych miejscach odosobnienia (Gdańsk, Spandau, Wesel) trafił do Magdeburga. Część budynków dawnej pruskiej twierdzy służyła jako więzienie dla oficerów. Trzymano tam również ważniejszych przestępców politycznych. Więzienie znajdowało się w centrum miasta na wyspie na Łabie.

Piłsudskiego trzymano w ścisłej izolacji. Mieszkał w drewnianym pawilonie ze sporym ogródkiem, w którym rosło kilka drzew owocowych i krzaków. Warunki bytowe przymusowego odosobnienia okazały się znośne. Władze więzienne traktowały go z szacunkiem. Jednak przyszły marszałek pobyt w Magdeburgu i bezczynność znosił dość ciężko. Także z powodów osobistych. W momencie aresztowania jego partnerka życiowa Aleksandra Szczerbińska była w ciąży. W lutym 1918 roku przyszła na świat córka Wanda. Telegram z informacją o tym radosnym wydarzeniu dostarczono świeżo upieczonemu – choć już niemłodemu – ojcu kilka tygodni później. Odrzucono jednak jego prośbę o zwolnienie na oficerskie słowo honoru na kilka dni.

Historia
Krzysztof Kowalski: Heroizm zdegradowany
Materiał Promocyjny
Transformacja w miastach wymaga współpracy samorządu z biznesem i nauką
Historia
Cel nadrzędny: przetrwanie narodu
Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska