Kalendarium zbrodni na narodzie polskim - Sowieci

[srodtytul]1939[/srodtytul]

17 IX Po zdobyciu strażnicy Korpusu Ochrony Pogranicza „Trybuchowce” na Podolu oddział 34. Dywizji Kawalerii Armii Czerwonej rozstrzelał dowódcę strażnicy i jego zastępcę. W niedalekim Husiatynie w obecności głównego politruka Armii Czerwonej Lwa Mechlisa i dowódcy

4. Korpusu Kawalerii Dmitrija Riabyszewa artyleria sowiecka ostrzelała i zburzyła dwór ziemiański, niebroniony i niedający żadnego pretekstu do ataku na ludność cywilną. Proporcja pomiędzy poległymi i rannymi obrońcami strażnic KOP wynosiła 3 do 1, choć zazwyczaj to rannych bywa trzykrotnie więcej niż zabitych. Może to świadczyć, że ranni byli dobijani, a jeńcy rozstrzeliwani.

19 IX Oficer i 280 żołnierzy KOP z fortu „Tynne” koło Sarn na Wołyniu, którzy poddali się po zaciętej obronie, w której zadali nacierającym oddziałom 60. Dywizji Strzeleckiej ciężkie straty, zostali na miejscu rozstrzelani.

22 IX W Grodnie rozstrzelano wziętych do niewoli po trzydniowej obronie 29 oficerów. W następnych dniach zamordowanych zostało około 300 obrońców miasta, w tym członków obrony cywilnej, a nawet kilkunastoletnich harcerzy i uczniów.

Pod Sopoćkiniami na Grodzieńszczyźnie Sowieci wzięli do niewoli i na miejscu rozstrzelali gen. Józefa Olszynę Wilczyńskiego, dowódcę DOK 3 w Grodnie, i jego adiutanta kpt. Mieczysława Strzemeskiego.

Gen. Władysław Langner na honorowych warunkach poddał Armii Czerwonej Lwów. Oficerowie WP i policjanci po rozbrojeniu mieli prawo wyjść z miasta i swobodnie się oddalić. 1160 oficerów aresztowano jednak i zesłano do obozu jenieckiego, gdzie podzielili los ofiar zbrodni katyńskiej. Kolumna tysiąca policjantów po minięciu rogatki miejskiej została ostrzelana; ci, którzy przeżyli, zostali osadzeni w Brygidkach i tam wymordowani.

IX – X Przykłady zbrodni wojennych wyjęte z sowieckich archiwów.

Raport p. o. głównego prokuratora wojskowego Gawriłowa z 10 października 1939 r.: „Komisarz wojskowy pułku artylerii Miniejew rozstrzelał dziesięciu oficerów. Mjr Pokorny samowolnie rozstrzeliwał uciekinierów. (...) Szer. Fłoruk z 11. Dywizji Kawalerii w m. Zelwa, znęcając się nad aresztowanymi, przeprowadził ich przesłuchanie i rozstrzelał 15 osób. St. Lejtn. Bukanow ze 143. pułku strzelców rozstrzelał z działa 18 jeńców, a rannych zakłuł bagnetem. W trzech przypadkach bezprawnego rozstrzelania dokonali pracownicy Oddziałów Specjalnych NKWD. W dwóch przypadkach rozstrzeliwano za wiedzą prokuratora wojskowego”.

Prokurator wojskowy Niczyporenko w liście do Stalina: „21 IX 1939 r. Rada Wojskowa 6. Armii (...) przyjęła w trybie samosądu jawnie przestępczą uchwałę o rozstrzelaniu 10 ludzi (nie wskazując nazwisk i motywów). Na tej podstawie szef Oddziału Specjalnego 2. Korpusu Kawalerii Koberniuk wyjechał do Złoczowa, gdzie aresztował, a następnie rozstrzelał w budynku więzienia różnych pracowników polskiego więzienia, policji itd. (...) Wielu dowódców, komisarzy wojskowych, a nawet szeregowców, biorąc przykład z przełożonych, zaczęło dokonywać samosądów nad jeńcami i zatrzymanymi podejrzanymi (...), a nawet w stosunku do spokojnych mieszkańców”.

Według historyka Czesława Grzelaka, ofiar śmiertelnych sowieckich represji i przestępstw z okresu agresji we wrześniu 1939 r. mogło być około 1500, a inne represje i przestępstwa dotknęły maksymalnie 250 tys. osób.

Nie oszacowano liczby ofiar organizowanego „gniewu ludu”, z pewnością jednak sięga ona nie dziesiątek, lecz setek zamordowanych ludzi.

4 – 6 X Pierwsza rejestracja (kolejne – 22 XI i 6 XII) oficerów polskich. Spisanych puszczano wolno, aresztowano po kilku dniach lub tygodniach. We Lwowie zgłosiło się 4312 oficerów rezerwy i 348 czynnych. Do 10 grudnia aresztowano 1057 oficerów, a przy okazji – 487 członków organizacji konspiracyjnych.

5 X Ściśle tajny rozkaz Berii nr 001186 o powołaniu dwóch specjalnych „opergrupp” i ekipy śledczej NKWD do przejęcia i przeanalizowania akt polskiego wywiadu – zawierających informacje o polskich obywatelach, organizacjach i instytucjach.

11 X Grupom operacyjnym NKWD wydano rozkaz specjalny nr 001223 w sprawie zorganizowania w jak najszybszym terminie ewidencji operacyjnej „elementu kontrrewolucyjnego i wrogich kategorii osób niezależnie od dowodów ich antysowieckiej działalności”. Ewidencję wykorzystano m.in. do sporządzenia list osób przeznaczonych do deportacji.

22 X Obstawione przez wojsko, NKWD i milicję „wybory powszechne” do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy.

Organizacja Wierni Polsce rozpowszechniła we Lwowie ulotkę wzywającą do bojkotu wyborów. NKWD aresztowało 120 członków tej organizacji.

27 X Aresztowanie gen. Mariana Januszajtisa, komendanta Polskiej Organizacji Walki o Wolność.

29 XI Dekret Rady Najwyższej ZSRR o nadaniu obywatelstwa sowieckiego wszystkim obywatelom II RP przebywającym na zaanektowanym terytorium.

XI Przeniesienie jeńców – oficerów wojska do obozów w Kozielsku i Starobielsku, a funkcjonariuszy innych służb mundurowych do Ostaszkowa. 15 500 jeńców żołnierzy osadzono w tzw. obozie rówieńskim (z licznymi podobozami) i zatrudniono przy budowie szos i lotnisk, a 10 300 przy pracy w kopalniach na wschodnie Ukrainy.

5 XII Rada Komisarzy Ludowych ZSRR podjęła decyzję o wysiedleniu leśników, osadników cywilnych i wojskowych wraz z rodzinami.

[srodtytul]1940 [/srodtytul]

3 I Ukrainizacja Uniwersytetu Jana Kazimierza, przekształcenie wyższych uczelni na wzór sowiecki, zmiany programów nauczania szkolnego, zabór Ossolineum i innych polskich instytucji kultury, upaństwowienie prasy i wydawnictw, rugowanie nieprawomyślnych pracowników nauki, oświaty i kultury.

15 I W Białymstoku aresztowano członków organizacji konspiracyjnej gimnazjalistów.

21 I W Czortkowie na Podolu akcja zbrojna grupy młodzieży gimnazjalnej (ok. 150 osób) w celu opanowania dróg ewakuacji na Węgry i do Rumunii i ucieczki do polskiej armii powstającej na Zachodzie. Spacyfikowana po kilku godzinach; NKWD aresztowało ok. 100 uczestników. Wielu zamęczono w więzieniach, wykonano osiem wyroków śmierci.

23 I We Lwowie aresztowanie (wskutek sprowokowanej publicznej awantury) grupy wybitnych pisarzy: Władysława Broniewskiego, Aleksandra Wata, Tadeusza Peipera, Anatola Sterna i innych.

I W połowie miesiąca we Lwowie aresztowania członków Związku Walki Zbrojnej, w tym mjr. Emila Macielińskiego „Kornela” dowódcy obszaru lwowskiego ZWZ-1.

10 II Deportacja leśników i osadników oraz ich rodzin. Do Kazachstanu, na Ural i Sybir wywieziono (w 30-stopniowym mrozie) ok. 140 tysięcy ludzi (88 262 z Ukrainy, 50 732 z Białorusi).

5 III Stalin i Biuro Polityczne KC WKP (b) na wniosek Berii podjęło decyzję o wymordowaniu „znajdujących się w obozach dla jeńców wojennych 14 700 osób, byłych polskich oficerów, urzędników, obszarników, policjantów, agentów wywiadu, żandarmów, osadników i służby więziennej” oraz „znajdujących się w więzieniach w zachodnich obwodach Ukrainy i Białorusi 11 tysięcy osób, członków różnorakich kontrrewolucyjnych organizacji, byłych obszarników, fabrykantów, byłych polskich oficerów, urzędników i uciekinierów”. Na podstawie tej decyzji w Katyniu rozstrzelano 4410 jeńców z Kozielska, w Charkowie 3793 jeńców ze Starobielska, w Miednoje koło Tweru 6314 jeńców z Ostaszkowa. Zgładzono też 7305 więźniów politycznych.

22 III Aresztowanie komendanta Szarych Szeregów we Lwowie harcmistrza Wilhelma Słabego i jego zastępcy hm. Leszka Czarnika.

III Masowe aresztowania członków ZWZ z okręgu Lwów-Wschód (Łyczaków, Zamarstynów) i 80 osób z rejonu ZWZ Kleparów.

13 IV Druga deportacja. Do Kazachstanu zesłano członków rodzin aresztowanych: konspiratorów politycznych, oficerów wojska, policjantów, służby więziennej, żandarmów, ziemian, fabrykantów i urzędników – łącznie 61 tysięcy osób, w większości kobiety z dziećmi i osoby starsze.