XIII wiek p.n.e. to okres zamętu w basenie Morza Śródziemnego. Z Bałkanów ruszyły na południe plemiona doryckie, powodując migrację innych wypieranych przez nich ludów. Ok. 1200 roku p.n.e. w wyniku najazdu ludów tracko-frygijskich upadło państwo Hetytów, od kilku stuleci główny rywal Egiptu. W pierwszej połowie XII wieku p.n.e. faraon Ramzes III walczył z najazdami tzw. Ludów Morza, luźnej konfederacji plemion z Azji Mniejszej. Powstrzymał wrogów u granic Egiptu, m.in. pokonując Filistynów i Libijczyków. Jednak wojny wyraźnie osłabiły państwo faraonów i za rządów następców Ramzesa III oderwały się od niego Palestyna i Fenicja.
Ok. 1200 roku p.n.e. w północnej Italii zanikają osady palowe typowe dla kultury terramare. Były to silnie umocnione osiedla obronne z czworokątnymi budowlami. Zakładano je najczęściej nad brzegami rzek i bagien, często na drewnianych podwalinach rusztowych. W XIII i XII wieku na Półwysep Apeniński przenikają ludy południowoniemieckie, środkowodunajskie i ze środowiska Belegis, które reprezentują kulturę grobów popielnicowych.
W XIII stuleciu p.n.e. w Europie Środkowej, m.in. w dorzeczu Odry i Wisły, formuje się kultura łużycka (nazwa pochodzi od cmentarzysk odkrytych w XIX wieku na terenie Łużyc). Jej cechą charakterystyczną był zwyczaj palenia zmarłych i składania szczątków w płaskich grobach popielnicowych i jamowych, które wyposażano często w naczynia i przedmioty metalowe. Ludność zajmowała się gospodarką rolniczo-hodowlaną. Wysoki poziom osiągnęło rzemiosło: brązownictwo, garncarstwo i tkactwo. Czołowymi ośrodkami kultury łużyckiej na ziemiach polskich były: Biskupin, Kałdus koło Chełmna i Łubowice koło Raciborza.
