Jerozolima Królestwa, polski Oxford

Kilka lat po śmierci Szachny Żydzi lubelscy podjęli starania o uzyskanie od króla przywileju na wybudowanie akademii talmudycznej. Okazję ku temu stworzył wybitny lekarz dr Izaak Maj, który zakupił plac położony u podnóża wzgórza zamkowego i przeznaczył go na wzniesienie synagogi, a przy niej jesziwy.

Publikacja: 05.05.2008 11:24

Jerozolima Królestwa, polski Oxford

Foto: Dziennik Wschodni

Formalną zgodę na wybudowanie uczelni wydał król Zygmunt August w 1567 r., który w przywileju nadał kierownikowi akademii tytuł rektora. Była to niezwykle ważna i prestiżowa funkcja, gdyż rektor został nie tylko wyjęty spod jurysdykcji rabina lubelskiej gminy, ale i uznany za wyższego rangą od wszystkich rabinów. Uzyskał więc pozycję wyraźnie uprzywilejowaną, zapewniającą mu wysoki prestiż społeczny oraz pełną niezależność w kształtowaniu programu, metod i organizacji studiów w jesziwie.

Pierwszym rektorem lubelskiej jesziwy został rabin Salomon Luria (1510 – 1573) zwany Maharszalem, wybitny talmudysta, autor komentarzy talmudycznych i responsów rabinackich. Luria ostro krytykował praktykowaną w Lublinie dialektyczną metodę nauczania Talmudu (pilpul). Dlatego był w sporze z wieloma rabinami, w tym z synem Szaloma Szachny, Izraelem. Jako rektor lubelskiej jesziwy propagował racjonalną metodę interpretacji Talmudu, ale jednocześnie odrzucał filozoficzne koncepcje Arystotelesa, które z jego punktu widzenia były nie do pogodzenia z nauką Tory.

Aż do połowy XVII wieku lubelska akademia talmudyczna cieszyła się wielką sławą i stawiana była za wzór w Polsce i Europie. Podzieliła ona los zniszczonej w 1655 r. dzielnicy żydowskiej

Dzięki wielkiej wiedzy i talentom dydaktycznym zdołał uczynić z lubelskiej jesziwy jedną z najlepszych akademii talmudycznych w ówczesnej Europie, która pod jego kierownictwem przeżyła największy rozkwit. Była to pierwsza w Rzeczypospolitej Akademia Talmudyczna i pierwsza wyższa uczelnia w Lublinie. Jej sława, nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie przyczyniła się do nadania jej nazwy żydowskiego Oxfordu, a miastu nazwy Jerozolimy Królestwa Polskiego. Sam Luria zmarł w 1573 r., a napis umieszczony na jego kamieniu nagrobnym, znajdującym się na starym cmentarzu żydowskim w Lublinie, świadczy o wielkim poważaniu i sławie, jaką cieszył się za życia.

Aleksander Jagiellończyk, podejmując decyzję o zgodzie na powrót Żydów na Litwę, kierował się względami ekonomicznymi. Żydzi odgrywali już wtedy tak ważną rolę w administrowaniu i zagospodarowywaniu tych ziem, że trudno było wyobrazić sobie ich dalszy rozwój bez ich udziału

W lubelskiej jesziwie głównym przedmiotem nauczania było prawo talmudyczne (halacha), w niewielkim zaś stopniu nauki świeckie. Na następcę Lurii na stanowisku rektora wybrany został Mordechaj Jaffe. Urodzony w Czechach, już za młodu przybył do Polski i stał się uczniem Isserlesa i Lurii. Po wygnaniu Żydów z Czech przebywał we Włoszech, gdzie studiował również matematykę i filozofię. Podobnie jak Luria był przeciwnikiem nauczania Talmudu metodą pilpulu, która nie dominowała wtedy w lubelskiej jesziwie.

Aż do połowy XVII wieku lubelska Akademia Talmudyczna cieszyła się wielką sławą i stawiana była za wzór w Polsce i Europie. Podzieliła ona los zniszczonej w 1655 r. dzielnicy żydowskiej. Mimo prób przywrócenia dawnej świetności jesziwa lubelska traciła coraz bardziej na znaczeniu i upadła ostatecznie wraz z III rozbiorem Polski pod koniec XVIII wieku. Pamięć o Lublinie jako mieście, w którym nauki talmudyczne przeżywały niegdyś największy rozkwit, przetrwała jednak do czasów współczesnych. Wyrazem tej tradycji było reaktywowanie w 1930 r. uczelni żydowskiej nazwanej Jeszywas Chachmej Lublin (Uczelnia Mędrców Lublina), która ponownie rozsławiła w świecie Lublin jako żydowski Oxford.

Formalną zgodę na wybudowanie uczelni wydał król Zygmunt August w 1567 r., który w przywileju nadał kierownikowi akademii tytuł rektora. Była to niezwykle ważna i prestiżowa funkcja, gdyż rektor został nie tylko wyjęty spod jurysdykcji rabina lubelskiej gminy, ale i uznany za wyższego rangą od wszystkich rabinów. Uzyskał więc pozycję wyraźnie uprzywilejowaną, zapewniającą mu wysoki prestiż społeczny oraz pełną niezależność w kształtowaniu programu, metod i organizacji studiów w jesziwie.

Pozostało 85% artykułu
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Archeologia rozboju i kontrabandy
Materiał Promocyjny
Transformacja w miastach wymaga współpracy samorządu z biznesem i nauką