Coraz częściej w miastach Korony i Litwy wybuchały antyżydowskie tumulty, które z trudem były tłumione przez interweniujące wojska królewskie. Do takich aktów agresji fizycznej wobec Żydów doszło we Lwowie w 1664 r., Brześciu Litewskim w 1680 r., w Krakowie i Wilnie w 1682 r., w 1687 r. w Poznaniu. Narastający kryzys w Rzeczypospolitej, upadek jej autorytetu, oligarchizacja życia politycznego i paraliż głównych instytucji prawnoustrojowych odbijały się także na życiu gmin żydowskich. Powodowało to ich ogólne ubożenie i dezintegrację, wreszcie kryzys tradycyjnych form religijności. Prowadziło to do powstania nowych ruchów religijnych, kwestionujących autorytet rabinów i wszechwładzę zwierzchności gmin (kahałów).
W życiu Żydów religia odgrywała zawsze bardzo ważną rolę, wyznaczała etos grupy i kształtowała jej oblicze. Każdy aspekt życia indywidualnego czy zbiorowego przesiąknięty był sakralnością. Kryzys dotychczasowych autorytetów i form religijności owocował coraz większą popularnością mesjanizmu i mistycyzmu. Judaizm zawsze zawierał elementy mesjanistyczne. Zgodnie z proroctwami eschatologicznymi odnowionym światem będzie rządził sam Jahwe lub król, którego wyznaczy sam Bóg. Ten król, zwany często mesjaszem (pomazańcem), był uważany za potomka króla Dawida, istotę ludzką i śmiertelną. Wiara w rychłe przyjście mesjasza i zbawienie narodu żydowskiego zawsze nasilały się w okresach kryzysu lub zagrożenia bytu narodu żydowskiego.
Nasilająca się rywalizacja mieszczaństwa chrześcijańskiego z żydowskimi kupcami i rzemieślnikami potęgowała niechęć, a wręcz wrogość polskiego otoczenia wobec wyznawców judaizmu. Coraz częściej w miastach Korony i Litwy wybuchały antyżydowskie tumulty, które z trudem były tłumione przez interweniujące wojska królewskie
Mesjanizm i mistycyzm znajdowały podatny grunt wśród mas ludności żydowskiej zamieszkującej Rzeczpospolitą na przełomie XVII i XVIII wieku. Pierwszym tego typu ruchem był sabataizm. Jego twórcą był Sabataj Cwi (1626 – 1676), który nie tylko głosił rychłe nadejście mesjasza, ale w 1655 r. sam się nim ogłosił. Sabataizm był pierwszym poważnym odchyleniem w judaizmie od czasów średniowiecza, prowadził do rozbicia tradycyjnej religijności i zakwestionowania autorytetów religijnych. Podawał w wątpliwość autorytet Tory i kwestionował jej znaczenie jako fundamentu judaizmu. W 1666 r. król Jan Kazimierz zagroził konfiskatą majątku każdemu, kto określał się jako zwolennik sabataizmu.
Z ducha sabataizmu narodził się frankizm. Założycielem tego ruchu był Jakub Lejbowicz Frank (1726 – 1791), którego nauki znajdowały zwolenników wśród kupców i rzemieślników żydowskich, ludzi majętnych i wykształconych. Wielu z nich posługiwało się językiem polskim, wielu łączyły związki ekonomiczne z magnaterią i szlachtą polską. Frankizm, podobnie jak sabataizm, kwestionował tradycyjny judaizm i wszechwładzę rabinów.
