W drugiej połowie XIII wieku Związek Kupców Odwiedzających Gotlandię, założony jeszcze w XII wieku m.in. przez Lubekę, Dortmund, Soest i Visby, zaczął tracić na znaczeniu. Powodem tego była rywalizacja między Lubeką a Visby. Zwycięsko wyszła z niej Lubeka, która w sojuszu z miastami wendyjskimi i Rygą zdominowała handel we wschodniej części Morza Bałtyckiego. W 1293 roku sąd apelacyjny dla kantoru nowogrodzkiego został przeniesiony z Visby do Lubeki, a sześć lat później Związek Kupców Odwiedzających Gotlandię został rozwiązany.
W 1298 roku elektorzy Rzeszy zdetronizowali Adolfa z Nassau i wybrali na króla rzymsko-niemieckiego Albrechta Habsburga. Jego aktywna polityka (sojusz z Filipem IV Pięknym, rewindykacja dóbr państwowych, ulgi dla miast, powiększanie domeny rodowej) szybko zniechęciła do niego niedawnych sojuszników – elektorów nadreńskich. W 1300 roku zawiązali oni sojusz antykrólewski, ale w następnym roku zostali pokonani przez Albrechta. W 1308 roku Albrecht został zamordowany przez swojego bratanka Jana, podczas przygotowań do wyprawy, która miała zapewnić Habsburgom tron czeski.
W 1300 roku władca Czech Wacław II został koronowany w Gnieźnie na króla Polski. Uroczystość celebrował arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka, wcześniej jego przeciwnik. Stając po stronie Przemyślidy liczył, że ten zjednoczy ziemie polskie. Nie pomylił się – król w wyniku różnych zabiegów (m.in. ślub z córką nieżyjącego króla Przemysła II – Elżbietą Ryksą, opieka nad małoletnimi synami księcia jaworsko-świdnickiego Bolka I) rozciągnął władzę nad większością kraju. Wprowadził również urząd starosty, zdołał ukrócić przestępczość i zwiększyć dochody z podatków.
oprac. Tomasz Bohun
