Pochwała kwakrów

Skoro mowa o wkładzie dynastii Abrahamów Darbych w światową rewolucję przemysłową, warto wspomnieć, że także inne rodziny angielskich kwakrów odgrywały istotną rolę w rozwoju technologicznym, zwykle zresztą korzystając w pewien sposób z wynalazków Darby’ego.

Publikacja: 20.05.2008 13:46

Pochwała kwakrów

Foto: Rzeczpospolita

Felipe Fernández-Armesto w swojej „Historii jedzenia” wymienia cztery produkty, które ilustrują rolę wynalazczości w uprzemysłowieniu zmechanizowanego przetwórstwa: tabliczkę czekolady, kostkę margaryny, kostkę bulionową i... puszkę herbatników. Pisze tak: „Przemysłowo wytworzony herbatnik był nową wersją jednego z najstarszych i najszerzej spożywanych artykułów, który na nowo zaczął przemawiać do zmysłów dzięki mechanicznej geometrii kształtu, wyraźnemu ujednoliceniu cech i przewidywalności konsystencji i smaku (...). Produkty te z dumą podkreślały swoją odmienność od rękodzielniczych, noszących indywidualne znamiona wyrobów niezależnych rzemieślników”.

Nowoczesna historia herbatników zaczęła się w 1822 roku, kiedy Joseph Huntley otworzył w miasteczku Reading małą ciastkarnię. Rodzinny interes funkcjonował znakomicie, ponieważ sklepik znajdował się przy uczęszczanej drodze, naprzeciwko gospody, przy której zatrzymywały się na popas liczne powozy. Huntleyowie piekli herbatniki, którymi częstowano także w gospodzie.

Ciasteczka były wyjątkowo smakowite. Podróżni się nimi zajadali. Huntley zorientował się, że chętnie zaopatrywaliby się w nie na dalszą drogę, gdyby nie to, że się łatwo kruszyły. Wymyślił więc, że ciastka można pakować do blaszanych pudełek, dostarczanych mu przez własnego syna Josepha Huntleya II, który w tym celu założył fabrykę puszek. Wkrótce znalazł wspólnika, który zainwestował i tak powstała firma Huntley & Palmers słynna na cały świat z kolorowych puszek kryjących pyszne kruchutkie ciasteczka. Firma działała w Reading, zapewniając zatrudnienie dużej części mieszkańców miasta, aż do 1972 roku, kiedy została wchłonięta przez koncern Associated Biscuit Manufacturers Ltd.

Zunifikowany, idealnie dostosowany do pakowania w puszki kształt herbatniki Huntley & Palmers zawdzięczały wynalazkowi jeszcze innego kwakra – Jonathana Dodgsona Carra z Carlisle, też cukiernika, który opracował prasę pozwalającą wycinać równiuteńkie ciasteczka za pomocą metalowej sztancy.

Co zaś do wspomnianej wcześniej czekolady w tabliczkach, to wynalazek ten także zawdzięczamy angielskim kwakrom – rodzinie Cadburych. Zaczęli od sklepiku otwartego w 1824 roku w Birmingham. Firma istnieje do dziś, nikt jej nie wchłonął, za to ona niedawno wchłonęła naszego Wedla.

Kwakrzy, radykalny odłam anglikańskich protestantów, którzy objawienie wewnętrzne przedkładali nad autorytet Biblii, byli wzorowymi obywatelami – przedsiębiorczy, innowacyjni, tolerancyjni dla innych i hojni dla biednych, pacyfiści. Abraham Darby III, wnuk ojca hutnictwa stali, nie tylko płacił swoim robotnikom lepiej niż inni fabrykanci, ale także budował im domy oraz założył wielkie ogrody warzywne, aby ich zdrowo wyżywić.

Kwakrzy jednak byli dość często prześladowani w brytyjskiej ojczyźnie od chwili powstania tego wyznania w połowie XVII wieku. Dlatego część z nich wyemigrowała do Ameryki, gdzie ich religia mogła się szerzyć swobodnie. Do budowy nowego obywatelskiego społeczeństwa i nowoczesnego demokratycznego państwa przyczynili się w wielkim stopniu. Mieli też niemały wpływ na kształtowanie się amerykańskiej kuchni.

Jak łatwo się domyślić z podanych przykładów, specjalność ich kuchni stanowią słodycze. Zasłynęli zwłaszcza ze słodkich wypieków i lodów. Do swoich tradycyjnych przysmaków zaliczają white sweet potato pie, czyli rodzaj słodkiego sufletu z białych batatów, oraz duszone w śmietanowym sosie strzępy suszonej wołowiny podawane na grzance. Z czasem quaker gravy przyjęła formę sandwicza stanowiącego dziś najpopularniejszy przysmak Filadelfii znany jako Philadelphia cheese-steak sandwich.Gdyby ktoś był ciekaw, jak dawni kwarzy się ubierali, odsyłam do portretu uśmiechniętego mężczyzny z długimi białymi włosami, w czarnym kapeluszu i z białą krawatką na szyi umieszczonego na pudełku Quaker Oats, najpopularniejszych płatków owsianych w USA.

Piotr Bikont, dziennikarz, publicysta i krytyk kulinarny, reżyser filmowy, przewodniczący Kapituły Dobrego Smaku

Felipe Fernández-Armesto w swojej „Historii jedzenia” wymienia cztery produkty, które ilustrują rolę wynalazczości w uprzemysłowieniu zmechanizowanego przetwórstwa: tabliczkę czekolady, kostkę margaryny, kostkę bulionową i... puszkę herbatników. Pisze tak: „Przemysłowo wytworzony herbatnik był nową wersją jednego z najstarszych i najszerzej spożywanych artykułów, który na nowo zaczął przemawiać do zmysłów dzięki mechanicznej geometrii kształtu, wyraźnemu ujednoliceniu cech i przewidywalności konsystencji i smaku (...). Produkty te z dumą podkreślały swoją odmienność od rękodzielniczych, noszących indywidualne znamiona wyrobów niezależnych rzemieślników”.

Pozostało 85% artykułu
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Archeologia rozboju i kontrabandy
Materiał Promocyjny
Transformacja w miastach wymaga współpracy samorządu z biznesem i nauką