Odżyła dopiero w 2000 r. po opublikowaniu książki Jana Tomasza Grossa „Sąsiedzi” o pogromie w Jedwabnem. Tezy, jakie autor postawił, i wnioski, do jakich doszedł, wzbudziły kontrowersje i wątpliwości dotyczące warsztatu naukowego, metodologii badań oraz sposobu formułowania wniosków. Po tej publikacji badania historyczne i dochodzenie śledcze w sprawie mordu w Jedwabnem podjął Instytut Pamięci Narodowej. W grudniu 2002 r. przedstawił opinii publicznej wyniki pracy historyków w postaci dwutomowej księgi „Wokół Jedwabnego”. Zawiera ona zbiór obszernych artykułów na temat tła, charakteru i przebiegu zbrodni w Jedwabnem oraz w 20 innych miejscowościach regionu łomżyńskiego. Dyskusja jedwabieńska była jedną z najważniejszych dyskusji historycznych, jaką prowadzili ze sobą Polacy na temat ich postaw wobec Żydów w czasie Holokaustu oraz o własnej pamięci historycznej dotyczącej przeszłości.