Auschwitz-Birkenau

Największym ośrodkiem zagłady stał się obóz Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Niemcy utworzyli w tej miejscowości obóz koncentracyjny – KL Auschwitz I dla Polaków już wiosną 1940 r.

Publikacja: 08.09.2008 15:22

Auschwitz-Birkenau

Foto: ŻIH

Osadzani tu byli więźniowie polityczni skazywani przez niemieckie sądy początkowo z terenów okupowanej Polski, a z czasem z innych krajów europejskich. Jesienią 1941 r. Niemcy przystąpili do rozbudowy obozu z myślą o radzieckich jeńcach wojennych. W rejonie oddalonej o 3 km od KL Auschwitz I wsi Brzezinka zlokalizowano nowy, znacznie większy obóz Auschwitz II-Birkenau, który od wiosny 1942 r. pełnił funkcję ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów z Europy Zachodniej i Południowej.

Niemcy stale doskonalili technologię zabijania. W Auschwitz II-Birkenau wybudowano cztery komory gazowe z krematoriami, w których można było uśmiercić w ciągu doby około 8 tys. ludzi. Pierwsi żydowscy deportowani przybyli do Auschwitz II-Birkenau już w marcu 1942 r. Wśród przywiezionych tu co najmniej 1 mln 300 tys. osób Żydzi stanowili najliczniejszą grupę ofiar – 970 tys. (prawie 90 proc.), Polacy – 70 – 75 tys., Romowie – 21 tys., radzieccy jeńcy wojenni – 10 – 15 tys.Zagłada polskich Żydów w ramach niemieckiej akcji „Reinhardt” nastąpiła w 1942 i 1943 r. Zdecydowana większość ludności żydowskiej została zamordowana w tym czasie w ośrodkach zagłady lub na miejscu, w czasie trwania akcji deportacyjnych z gett do miejsc zagłady. Pewną liczbę Żydów przetrzymywali jeszcze Niemcy do jesieni 1943 r. w kilku obozach pracy na Lubelszczyźnie. Jednak i ci w listopadzie tego roku zostali zamordowani. Niemcy tej akcji likwidacyjnej resztek polskich Żydów nadali nazwę „Erntefest”, czyli „Dożynki”.

Janusz Korczak (właśc. Henryk Goldszmidt) urodził się w 1878 roku w Warszawie. Był synem znanego stołecznego adwokata Józefa Goldszmidta. Ojciec zbankrutował jednak i syn kończył studia medyczne, borykając się z trudną sytuacją materialną. Praktykę lekarską odbył prywatnie i w żydowskim Szpitalu im. Bersohnów i Baumanów w Warszawie.

Nazywano go Starym Doktorem, ale przede wszystkim był pedagogiem i pisarzem. Jako autor książek dał się poznać jeszcze przed I wojną światową, wydając m.in.: „Dziecko salonu” (1906), „Joski, Mośki, Srule” (1910) i „Józki, Jaśki, Franki” (1911). W latach 20. napisał swoje najważniejsze książki dla dzieci: „Król Maciuś I” (1923) i „Bankructwo małego Dżeka” (1926), a następnie „Król Maciuś na bezludnej wyspie” (1931) i „Kajtuś Czarodziej” (1934).

Od 1907 roku był członkiem żydowskiego stowarzyszenia Pomoc dla Sierot. W 1911 zaczął kierować żydowskim sierocińcem przy ulicy Krochmalnej, gdzie także mieszkał. W trakcie służby w armii carskiej, w szeregi której został zmobilizowany, napisał dwutomowe dzieło „Jak kochać dziecko”. Od 1919 roku pracował również w polskim sierocińcu Nasz Dom.

Założył gazetę redagowaną przez dzieci – „Mały Przegląd” (1926 – 1939), wychodzący jako bezpłatny dodatek „Naszego Przeglądu”. Osobiście kierował nim w końcu lat 20., potem okresowo zastępowali go Stefania Wilczyńska i Igor Abramow-Newerly. Powszechnie słuchano jego pogadanek radiowych, zawiesił je jednak podobnie jak pracę w Naszym Domu na znak protestu przeciw narastającemu w Polsce antysemityzmowi. Wykładał natomiast w Instytucie Pedagogiki Specjalnej i w Wolnej Wszechnicy Polskiej.Dwukrotnie odwiedził Palestynę w latach 30., planował nawet osiedlenie się tam. Pozostał jednak w ojczyźnie, której we wrześniu 1939 roku bronił jako żołnierz Wojska Polskiego.

Kiedy przenoszono sierociniec do getta, na kilka miesięcy został uwięziony – za nienoszenie opaski z gwiazdą Dawida. W getcie pisał opowiadania w języku polskim tłumaczone na hebrajski, prowadził też pamiętnik.

Symbolicznego znaczenia nabrała ostatnia droga Janusza Korczaka i jego wychowanków na Umschlagplatz w Warszawie i transport do Treblinki, gdzie Stary Doktor zginął 5 lub 6 sierpnia 1942 roku.

—k.m.

Osadzani tu byli więźniowie polityczni skazywani przez niemieckie sądy początkowo z terenów okupowanej Polski, a z czasem z innych krajów europejskich. Jesienią 1941 r. Niemcy przystąpili do rozbudowy obozu z myślą o radzieckich jeńcach wojennych. W rejonie oddalonej o 3 km od KL Auschwitz I wsi Brzezinka zlokalizowano nowy, znacznie większy obóz Auschwitz II-Birkenau, który od wiosny 1942 r. pełnił funkcję ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów z Europy Zachodniej i Południowej.

Pozostało 86% artykułu
Historia
Krzysztof Kowalski: Heroizm zdegradowany
Historia
Cel nadrzędny: przetrwanie narodu
Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska