Towar eksportowy przed 1939 rokiem

W okresie międzywojennym uaktywnili się dwaj producenci filmowi, zresztą kuzyni, Leo Forbert i Seweryn Steinwurzel, ich wytwórnia o zmiennej nazwie – Leo Forbert, Leo-Film, Forbert-Film, Efes-Film, po ośmioletniej przerwie nakręciła w 1924 r. dwa filmy żydowskie: „Tkijes khaf” (Ślubowanie) w reżyserii Jonasa Turkowa według scenariusza Henryka Bojma.

Publikacja: 10.11.2008 02:29

Molly Pikon w filmie „Judel gra na skrzypcach” znanym także jako „Judel ze skrzypkami” („Jidł mitn f

Molly Pikon w filmie „Judel gra na skrzypcach” znanym także jako „Judel ze skrzypkami” („Jidł mitn fidł” – 1936) w reż. Józefa Grina (Greena) i Jana Nowiny-Przybylskiego ?

Foto: Zbiory ŻIH

Red

Dramat dotyczy dwóch przyjaciół, którzy złożyli przysięgę, że ich dzieci pobiorą się. Po wielu dramatycznych wydarzeniach akcja kończy się szczęśliwie. Film ten cieszył się dużym powodzeniem i w roku 1937 został udźwiękowiony.

„Potężny dramat z życia wileńskiego” „Łamed wownik” (Jeden z 36), którego akcja toczy się podczas powstania styczniowego w 1863 roku – również według scenariusza Bojma, w reżyserii Henryka Szaro, oparty jest na mistycznej legendzie o 36 utajnionych sprawiedliwych, dzięki którym istnieje świat. Swoje życie poświęcają zagrożonym mieszkańcom małego miasteczka.

Dużą reklamą otoczony był film, także produkcji Forbert-Film, „In di pojlisze welder” (W lasach polskich), do scenariusza Bojma opracowanego według powieści Józefa Opatoszu, znanej także w przekładzie polskim. Część filmu nosiła tytuł „Rok 1863” albo „Żydzi walczą o niepodległość Polski”. Reżyserem filmu był Jonas Turkow.

W filmie tym wystąpili najlepsi aktorzy żydowscy oraz Jerzy Leszczyński w roli Berka Joselewicza i Tadeusz Wesołowski jako hr Komarowski. Film okazał się nie najwyższego lotu i sukcesu nie odniósł.

Film Aleksandra Forda z 1936 r. „Mir komen on” (Droga młodych, wł. Nadchodzimy) odniósł sukces także we Francji i Wielkiej Brytanii. Rok wcześniej Ford nakręcił w Palestynie film „Sabra” o urodzonych w Palestynie Żydach.

[wyimek]Pierwszym żydowskim filmem „mówionym” był melodramat „Al chejt” (Za grzechy) zrealizowany w wytwórni Kinor braci Saula i Izaaka Goskindów w 1936 roku, w reżyserii Aleksandra Martena (Tenenbauma), ze znakomitymi kreacjami Szymona Dżigana i Izraela Szumachera[/wyimek]

Pierwszym żydowskim filmem „mówionym” był melodramat „Al chejt” (Za grzechy) zrealizowany w wytwórni Kinor braci Saula i Izaaka Goskindów w 1936 roku, w reżyserii Aleksandra Martena (Tenenbauma), ze znakomitymi kreacjami Szymona Dżigana i Izraela Szumachera.

Film ten stał się sensacją i był sukcesem, m.in. i dlatego, że po raz pierwszy z ekranu dało się słyszeć słowo żydowskie. Sukcesem tej wytwórni była też komedia „Frajleche kabcunim” (Weseli biedacy) z Dżiganem i Szumacherem w roli głównej. Nurt poważny pojawił się m.in. w filmie „On a hejm” (Bezdomni).

Produkowane w latach trzydziestych filmy żydowskie były poważną produkcją eksportową, filmy te chłonął rynek amerykański i inne, gdzie środowiska żydowskie były liczne. Filmy w języku jidysz, w swojego rodzaju „żydowskim esperanto” były prawdziwą atrakcją dla jego odbiorców.

W środowisku żydowskim dużym powodzeniem cieszył się film „Jidł mitn fidł” (Judel ze skrzypkami). Nie było to dzieło najwyższego lotu, chociaż wystąpili w nim znakomity aktor Postel i późniejsza gwiazda filmu amerykańskiego Molly Picon.

Film ten zrealizowali wspólnie Józef Grin (Green) i polski reżyser Jan Nowina-Przybylski. Oni też zrealizowali film „Purimszpiler” (Błazen purymowy) z obsadą częściowo amerykańskich aktorów. Akcja toczy się w wędrownym cyrku, a dramatem jest trójkąt małżeński. Większe powodzenie miały „A briwełe der mamen” (List do matki) i „Mamełe” (Mateczka).

[wyimek]Henryk Wars skomponował muzykę do ponad 50 filmów. Zmobilizowany w 1939 r. brał udział w wojnie. Znalazł się w Związku Radzieckim i wreszcie z armią Andersa zawędrował na Bliski Wschód i po zdemobilizowaniu do Stanów Zjednoczonych[/wyimek]

Filmem o wybitnych walorach artystycznych był „Dybuk” według scenariusza Andrzeja Marka, Anatola Sterna i Altera Kacyzne, opartego na motywach powieści Szymona Anskiego, w reżyserii Michała Waszyńskiego, w choreografii Judyty Berg z muzyką Henocha Kona. Operatorem był Albert Wywerka. Film ten, pełen mistyki, jest podobny do „Ślubowania”, ale tu dochodzi do tragedii – w oblubienicę wchodzi dybuk (rodzaj złego ducha), duch zmarłego Chonona, którego rebe z Miropola wypędza wraz z jej duszą.

Był sukces artystyczny i kasowy. Grali Abraham Morewski w roli cadyka, występował także sławny kantor Wielkiej Synagogi w Warszawie Gerszon Sirota, Mosze Lipman, Lia Liana i inni. Był to ostatni żydowski film wyprodukowany przed wybuchem wojny we wrześniu 1939 roku. Był to najlepszy film zrealizowany w tzw. złotej serii filmu żydowskiego.

Warto podkreślić, że baza produkcyjna filmów żydowskich była ta sama, co większości polskich, co m.in. przyczyniło się do tego, że nie wyprodukowano ani jednego filmu o charakterze antysemickim, chociaż nie brakowało w nich pociesznych typów żydowskich.

Filmy żydowskie w języku jidysz kręcono także w innych krajach, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Związku Radzieckim, Palestynie i Izraelu, ale ich, można rzec, klasyczny, znakomity rozwój, miał miejsce w międzywojennej Polsce.

Dramat dotyczy dwóch przyjaciół, którzy złożyli przysięgę, że ich dzieci pobiorą się. Po wielu dramatycznych wydarzeniach akcja kończy się szczęśliwie. Film ten cieszył się dużym powodzeniem i w roku 1937 został udźwiękowiony.

„Potężny dramat z życia wileńskiego” „Łamed wownik” (Jeden z 36), którego akcja toczy się podczas powstania styczniowego w 1863 roku – również według scenariusza Bojma, w reżyserii Henryka Szaro, oparty jest na mistycznej legendzie o 36 utajnionych sprawiedliwych, dzięki którym istnieje świat. Swoje życie poświęcają zagrożonym mieszkańcom małego miasteczka.

Pozostało 87% artykułu
Historia
Baza polskich zabytków za granicą jest w języku ukraińskim
Cykl Partnerski
Brudna energia: kula u nogi
Historia
40 lat temu został zabity ks. Jerzy Popiełuszko
Historia
Zabójca ze STASI skazany. Zastrzelił Kukuczkę
Historia
Historia analizy języka naturalnego, część II
Historia
Czy Niemcy oddadzą traktat pokojowy z Krzyżakami