Synagoga - miejsce gromadzenia się wiernych gminy żydowskiej, odprawiania modłów i nauczania. Synagoga (z grec. sinagein: zbierać się, gromadzić) dla przebywających na wygnaniu Izraelitów – po zburzeniu Drugiej Świątyni w 70 r. n. e. – była dowodem, że ich religijne tradycje mogą pozostać żywe również bez centralnego sanktuarium, także poza Izraelem.
Pierwsze wzmianki o takim miejscu pochodzą z okresu hellenistycznego z Egiptu. Tam też po raz pierwszy użyto w Septuagincie (greckim przekładzie Biblii Hebrajskiej) słowa „synagoga” na określenie zgromadzenia wspólnoty. Natomiast w Izraelu do dzisiaj synagoga nazywana jest bet ha-kneset (hebr. dom zgromadzenia).
Odkrycia archeologiczne dowodzą, że przed przełomowym 70 r. n. e. synagogi istniały i w Palestynie. Między dawnym kultem świątynnym a liturgią synagogalną istnieje wiele podobieństw, choć nie brak różnic. W synagodze czytanie Pisma (Tory i Proroków) oraz objaśnienie jego znaczenia w powiązaniu z modlitwą (Tefila) było od początku obowiązkowym składnikiem kultu.
Jego głównym elementem w Świątyni było składanie ofiar, służbę zaś pełnili potomkowie stanu kapłańskiego. W synagodze kult zbudowany na słowach modlitwy opierał się na świeckich. W zależności od wielkości gminy wokół synagogi rozwijały się różne urzędy (np. chazan, rabin).
(na podst. „Nowego leksykonu judaistycznego”, Warszawa 2007)
