Nowe wznoszono w tych samych miejscach (był to warunek uzyskania zezwolenia na odbudowę). Najstarsze synagogi drewniane, które dotrwały do 1939 r., pochodziły z pierwszej połowy XVII w. Historycy sztuki i architekci zaczęli się nimi interesować dopiero pod koniec XIX w.: robili pomiary inwentaryzacyjne, opisywali je i fotografowali.
Dzięki temu wiemy, jak wyglądały synagogi rozebrane około 1880 r. w Nasielsku i Wysokiem Mazowieckiem; wiemy o niektórych synagogach zniszczonych w czasie I wojny światowej (w Śniadowie), i wreszcie mamy dokumentację wielu z tych, które zostały systematycznie i celowo zniszczone w czasie II wojny, a może i później.
Rozwiązania przestrzenne i konstrukcyjne tych synagog były różnorodne. Można jednak pokusić się o pewne wyszczególnienie cech charakteryzujących budowle pochodzące z Litwy (tu mam na myśli jej obszar z okresu unii lubelskiej) oraz z Podola, a więc terenów, gdzie istniało ich najwięcej.
Na Litwie zachodnia część synagog była bardzo bogata i rozczłonkowana. Bywały tu narożne alkierze, parterowe lub piętrowe oraz ganek przy głównym wejściu. Z czasem ganek i alkierze łączono, tworząc przedsionek. Nad główną salą modlitwy dach miewał trzy kondygnacje; oddzielnymi dwukondygnacyjnymi dachami kryte były alkierze. Wiele elementów zewnętrznych dekorowano (kolumny, balustrady, gzymsy).
Na Podolu ani dachy, ani bryły budynków nie bywały tak skomplikowane. Główna sala modlitwy synagog podolskich miała wysokie okna z trzech stron, czasami zdwojone, przypominające Tablice Mojżeszowe. Babińce umieszczano w parterowych lub piętrowych dobudówkach, przekrytych oddzielnymi prostymi daszkami. Tworzyło to w sumie wrażenie malowniczego zestawienia brył, bez jakiegoś czytelnego układu.
