Małe skupisko miejskie w Europie Wschodniej, w którym ludność żydowska stanowiła większość mieszkańców i korzystała z przywilejów oraz swobód przyznawanych przez lokalne władze, takich jak wolność wyznania czy samorząd gminny. Sztetł (lub sztetl; jid. miasteczko) było ostoją tradycji i kultury Żydów. Pod panowaniem Polaków, Litwinów, Rosjan czy Węgrów zachowywali swą tożsamość, tradycje i prawa. Mówili w jidysz, pisali i czytali po hebrajsku, handlowali z miejscową ludnością.
W miasteczkach o charakterze sztetł (1 – 20 tys. mieszkańców) życie Żydów toczyło się między synagogą, bet ha-midraszem (hebr., dom nauki), domem i rynkiem. Uczeni Żydzi (szejne Jidn) tworzyli lokalną elitę cieszącą się najwyższym uznaniem. Ich przeciwieństwem byli „zwykli Żydzi” (proste Jidn), którzy w synagodze zajmowali tylne ławki. Dzień powszedni w sztetł wypełniała głównie gonitwa za środkami utrzymania.
Jeśli mężczyzna studiował, to obowiązek zarobkowania spadał na kobietę. Ludność sztetł utrzymywała się przede wszystkim z handlu i rzemiosła. Miasteczka były nieustannie narażone na ataki z zewnątrz, co skłaniało do zgody wewnątrz wspólnoty. Wskutek pogromów w latach 80. XIX wieku coraz więcej Żydów zaczęło osiedlać się w dużych miastach. Kres istnieniu sztetł położyły rewolucja rosyjska, a następnie Zagłada.
[i](na podst. „Nowego leksykonu judaistycznego”, Warszawa 2007)[/i]
