Wydarzenia epoki, rok 1918 (bez późnej jesieni)

[srodtytul]Polityka[/srodtytul]

- 4 punktów Wilsona – w 13. porusza kwestię utworzenia niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza, na terenach w większości zamieszkanych przez ludność polską (8 stycznia).

- Finlandia zapewnia prawa obywatelom pochodzenia żydowskiego (12 stycznia).

- Klęska sił komunistycznych w wojnie domowej w Finlandii (28 stycznia – 15 maja).

- Rosja przechodzi z kalendarza juliańskiego na gregoriański (14 lutego).

- Litwa proklamuje niepodległość; koniec unii polsko-litewskiej (16 lutego).

- Moskwa stolicą bolszewickiej Rosji (12 marca).

- Na rozkaz Lenina czekiści mordują cara Mikołaja II, jego żonę Aleksandrę i piątkę ich dzieci (17 lipca).

- Epidemia grypy hiszpanki przeradza się w pandemię (sierpień).

- Nieudany zamach Fanny Kapłan na Lenina podczas moskiewskiego wiecu (30 sierpnia).

[srodtytul]Nauka i technika[/srodtytul]

I wojna światowa była militarnym, ale i technologicznym poligonem – wielkie niemieckie działo rozpoczęło ostrzał Paryża z odległości 114 km (21 marca).

Amerykański radiotechnik Edwin Howard Armstrong z Uniwersytetu Columbia opracował zasady odbioru superheterodynowego. Nagrodę Nobla z fizyki otrzymał Max Planck – niemiecki fizyk, autor prac z zakresu termodynamiki, promieniowania termicznego, energii, dyspersji, optyki, teorii względności, a przede wszystkim teorii kwantów. Odkryciem stałej fizycznej w 1889 r., nazwanej następnie stałą Plancka, dał początek mechanice kwantowej.

Nobel z chemii za opracowanie metody syntezy amoniaku przydatnej w produkcji nawozów sztucznych trafił do rąk urodzonego we Wrocławiu niemieckiego chemika żydowskiego pochodzenia Fritza Habera. Był on wśród głównych organizatorów produkcji gazów bojowych użytych przez armię niemiecką m.in. pod Ypres. Później opracował m.in. produkcję środka do dezynfekcji i dezynsekcji – cyklonu B. Wielu krewnych Habera zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych za pomocą jego wynalazku.

[srodtytul]Kultura[/srodtytul]

W Krakowie otwarto drugą wystawę ekspresjonistów (18 sierpnia).

W Warszawie powstała kawiarnia Pod Picadorem (Nowy Świat 57, później w piwnicy Hotelu Europejskiego). Założycielami byli poeci, członkowie grupy literackiej Skamander, skupieni wokół pisma „Pro Arte”: Jan Lechoń, Antoni Słonimski i Julian Tuwim. Ukazały się polskie powieści: „Żywe kamienie” Wacława Berenta, „Dzieci ojczyzny” Marii Dąbrowskiej, „Uczniaki” Włodzimierza Perzyńskiego, „Rok 1794” Władysława Reymonta.