„Była, był, byli… Imiona, nazwiska, sylwetki. Ludzie odmieniani przez przypadki tylko w jednym czasie, przeszłym dokonanym. 490, 592, 600 około 600? Za każdą z pojedynczych cyferek kryje się los człowieka, los jego rodziny, los tych, których kochał, tych, którzy jego kochali” – słowa z przedmowy napisanej do książki Alicji Maciejowskiej przez dyrektora oddziału IPN w Białymstoku Cezarego Kulko najpełniej oddają sens tej publikacji.
Książkę napisała emerytowana dziennikarka Polskiego Radia, a zarazem działaczka Komitetu Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 roku. W 1987 roku Maciejowska pojechała w okolice Augustowa, rozmawiała z rodzinami ofiar, ich wspomnienia nagrywała na taśmach. Tamte emocje przelała teraz na papier.
„Od lat dręczą mnie moje własne zobowiązania, niespełnione obietnice wobec tak poszkodowanych przez los ludzi i dlatego chcę, aby te ich prywatne, intymne wspomnienia, z którymi jedni odeszli, pozostali noszą w sobie i z nimi odejdą, trafiły do innych (…)” – tłumaczy Maciejowska, która w swej książce zmienia charakter zbrodni masowej w indywidualną tragedię każdej rodziny. Przytacza na przykład list Stanisławy Bondziul do Urzędu Rady Ministrów z 1976 roku: „Mój mąż zginął bez śladu w roku po wyzwoleniu tychże terenów, dlatego że był patriotą. Jedyną odpowiedzią na moje interwencje były liczne szykany organów Służby Bezpieczeństwa i Administracji, które wraz z synem musieliśmy znosić przez długie lata”. Maciejowska podsumowuje list słowami: „Zamiast z Urzędu Rady Ministrów, pani Stanisława odpowiedź otrzymała z Urzędu ds. Kombatantów. Odszkodowania nie doczekała”.
Uzupełnieniem jest płyta CD z radiowymi reportażami Maciejowskiej, w których nieżyjące już dziś żony aresztowanych w prosty i wzruszający sposób opowiadają o swoich bliskich. IPN wydał też publikację „Obława Augustowska – lipiec 1945 r. Wybór źródeł” z m.in. zeznaniami świadków, dokumentami NKWD i innych służb dotyczących tej największej zbrodni popełnionej na Polakach po II wojnie.
[ramka]
