Album łódzkiej Filmówki Powidoki

"Powidok" to obraz zachowany w siatkówce oka po odwróceniu wzroku od oglądanej rzeczy. Świat zapamiętany przez filmowców został utrwalony w artbooku wydanym z okazji 65. rocznicy powstania Szkoły Filmowej w Łodzi.

Zobacz galerię zdjęć

Znalazły się w nim 24 eseje wizualne, stworzone m.in. przez rektora szkoły Mariusza Grzegorzka, Zbigniewa Rybczyńskiego, Jolantę Dylewską, Ryszarda Lenczewskiego, Piotra Dumałę, Mariusza Wilczyńskiego i ich młodszych kolegów. Opisują zarówno miejsca, jak i ludzi, którzy tworzyli renomę uczelni - Romana Polańskiego, Andrzeja Wajdę, Marię Kornatowską, Wojciecha Hasa, Jerzego Wójcika, Witolda Sobocińskiego, Grzegorza Królikiewicza i Konstantego Lewkowicza.

"W + B + T + 1948 – trzej mędrcy zakładają w Łodzi szkołę filmową. Stanisław Wohl, Jerzy Bossak, Jerzy Toeplitz - teoretyk, operator, reżyser - przybyli z frontu. Fenomen europejski. W 1968 r. wydalili ich ze szkoły ich studenci" – wspomina Grzegorz Małecki, były student reżyserii, obecnie wykładowca w eseju „Klatka na łbie". "Munk, Wajda, Kutz, Lipman, Polański. To pierwsi absolwenci szkoły. Dla mnie odległa legenda. Krążą różne anegdoty o kanale, o leżaku, o pięści Polańskiego, ciętym języku Kutza. Ale jakoś żyli w zgodzie" – dodaje.

Małecki opowiada o Andrzeju Munku, który prowadził zajęcia z dokumentu, nie stronił również od integracji - pił ze studentami, pilnował przed ubekami imprez, na których grał jazzowy, kultowy zespół z Filmówki – Melomani. Studenci kochali go, szanowali i podziwiali. "Kiedy zginął w swoim aucie wszyscy płakali. Nawet Polański" – pisze Małecki.

Rysunki, zdjęcia, dokumenty, słowa, w albumie wszystko wymieszane jest jak w wirówce, żeby dostrzec każdą informacją trzeba go czytać z wszystkich stron – od środka kartki, z dołu, z boku, do góry nogami.

"Nasz album nie redaguje laurek, nie opisuje wielkich wydarzeń, nie konstruuje chronologii. Nie próbuje być miarodajny, sprawiedliwy czy dobrze wychowany. Nie jest prozą, stara się być poezją. Próbą uchwycenia choćby cząstki fenomenu, jakim jest Szkoła Filmowa w Łodzi, poprzez kalejdoskop obrazów, pojedynczych słów, emocji, wspomnień i zaskakujących reinterpretacji" – napisał we wstępie do „Powidoków" Mariusz Grzegorzek.

W swoim eseju „ Sam swoją łódź prowadzisz" rektor Filmówki przedstawia swój pierwszy film, zrealizowaną pod opieką Wojciecha J. Hasa „Kobietę opętaną przez demony". Jego mentor był postrachem w szkole, Grzegorz Małecki napisał – "Has przygniata wszystkich swoją gigantycznością. Dziś wszyscy przyznają się do Hasa, a bali się go cholernie. Niby ponury, ale życzliwy, polowało się na jego złote zdania".

Mroczną opowieść pt. „Przeczucia" dedykuje reżyserowi „Pętli", „Pożegnań", "Rękopisu znalezionego w Saragossie" i „Sanatorium pod Klepsydrą" Robert Mainka, urodzony w 1990 r., student trzeciego roku, pasjonujący się fotografią kreacyjną.

Ryszard Lenczewski, prodziekan Wydziału Operatorskiego, w swoim felietonie przekazuje złote myśli, kierując się zasadą, że trzeba zapisywać wszystko co związane jest z zawodem, bo nigdy nie wiadomo w jakim momencie, jaka myśl się przyda. Cytuje zauroczonego Łodzią Davida Lyncha: „Uwielbiam patrzeć, jak ludzie wyłaniają się z ciemności: I czasem w kadrze, jeśli nie widzimy czegoś dokładnie albo pojawia się jakiś ciemny kąt, można pofolgować wyobraźni. Jeżeli wszystko jest w kadrze krystaliczne i wyraźne, nie ma nic więcej – jest tylko to" oraz Pawła Pawlikowskiego, który przy realizacji „Lata miłości" powiedział: „Najlepszy wydział reżyserii na świecie jest w Kopenhadze, a operatorski w Łodzi".

Maksyma Pawlikowskiego sprawdziła się w miniony weekend w Bydgoszczy na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage, podczas którego właśnie Ryszard Lenczewski i drugi absolwent łódzkiego Wydziału Operatorskiego – Łukasz Żal, zdobyli Złotą Żabę za zdjęcia do filmu Pawlikowskiego „Ida".

Tego samego dnia Żabę za osiągnięcia życia odbierał kolejny operator wywodzący się z Filmówki – Sławomir Idziak, a przyznawaną młodym Złotą Kijankę zdobyła jej studentka Zuzanna Pyda, za zdjęcia do „Takiego pejzażu" Jagody Szelc.

W albumie studenci m.in.: Izumi Yoshida, Apoleika, Jagoda Szelc, Mariko Saga, Matej Bobrik, Marcin Surma, Marcela Paniak i Robert Mainka, opowiadają o swoich mistrzach i o sobie. Nie zabrakło historii miłosnej. Jej bohaterami są Japonka Mariko Saga (1983 r.) i Słowak Matej Bobrik (1981 r.).

Szkoła przyciągała i przyciąga ciekawe osobowości z różnych stron świata, ciągle niełatwo się do niej dostać, wielu próbowało kilkakrotnie. Kiedyś jej dyplom stanowił przepustkę do kariery, teraz nie jest już tak dobrze. Na jednej ze stron młodzi zadają sobie pytanie - „W dobie kryzysu ... Jaki jest Twój alternatywny zawód" i odpowiadają: Klara Kochańska – rehabilitant, Haukur Hrafnsson – włamywacz, Bartosz Kruhlik – ślusarz, piekarz, akrobata, Kuba Zubrzycki – uczciwy człowiek, Jagoda Szelc – ekoterrorysta...

Z ich odpowiedzi wynika, że dla większości nie ma alterantywy. Czy ich filmy spodobają się publiczności i krytykom, czy zdobędą laury w Gdyni, Wenecji lub Cannes? Kto to wie, ale po lekturze albumu jedno jest pewne - studia w Filmówce są przygodą życia, której im nikt nie odbierze.

Edyta Borkowska

Polsko-angielski album zredagowali: Marzena Bomanowska, Mariusz Grzegorzek, Anna Kazimierczak, Jakub Mikurda, Anna M. Zarychta.

Spis esejów:

1. Bolesław W. Lewicki | Partytury | Film scores

2. Grzegorz Małecki (współpraca: Mydlak)| Klatka na łbie | A cage on the head

3. Jagoda Szelc | Nasza klasa | Our class

4. Konstanty Lewkowicz (autor: Marcin Surma) | O wielu, wielu rzeczach | About many, many things

5. Paweł Fabjański | Bez tytułu | Untitled

6. Izumi Yoshida | Hensyuchu

7. Zbigniew Rybczyński | Miasto łaskawe | Merciful city

8. Maria Apoleika (teksty: Wacław Mikłaszewski) | Fluktuacje emocji | Emotional Fluctuations

9. Grzegorz Królikiewicz (autor: Poważne Studio) | A jak analiza | A for analysis

10. Andrzej Brzozowski (autor: Justyna Łuczaj-Salej) | Wyznanie | Confession

11. Jerzy Wójcik / Witold Sobociński (autor: Michał Jankowski) | Światło/kolor/metafora | Light/colour/metaphor

12. Piotr Dumała (współpraca: Piotr Milczarek) | Walka, miłość i praca | Fihgt, love and work

13. Warsztat Formy Filmowej (autor: Krzysztof Pijarski) | Warsztat | Workshop

14. Anna Dorota Wardęszkiewicz (autor: Adrian Dutkowski) | Cięcie subiektywne | Subjective cut