Umiarkowany list, który przeszedł do historii

Jerzy Eisler, historyk z Instytutu Pamięci Narodowej

Publikacja: 14.03.2014 04:00

Umiarkowany list, który przeszedł do historii

Foto: Fotorzepa, Darek Golik DG Darek Golik

Rz: Dzisiaj mija 50 lat, odkąd Antoni Słonimski złożył tak zwany List 34, skierowany do ówczesnego premiera PRL Józefa Cyrankiewicza. Czym był ten list?

prof. Jerzy Eisler:

Był pierwszym tego typu wystąpieniem literatów w historii PRL. Nigdy potem nie udało się zgromadzić sygnatariuszy o podobnej pozycji w życiu społecznym, kulturalnym i naukowym – i to tak bardzo wysokiej, że gdy Jan Józef Lipski został zapytany przez Pawła Jasienicę, czy ma zamiar ten list podpisać, odpowiedział, że nie, bo nie ma takiej rangi w polskim życiu umysłowym. A pamiętajmy, ?że Lipski zbierał pod Listem 34 podpisy.

Co zawierał słynny list?

Był umiarkowany i wyważony. To reakcje ówczesnej władzy spowodowały, że List 34 przeszedł do historii. 34 wybitnych pisarzy i naukowców wyrażało zaniepokojenie ograniczeniami przydziału papieru na druk książek oraz polityką kulturalną, a przede wszystkim ograniczeniami cenzorskimi. List wywołał wściekłość rządzących, ale dopiero wtedy, gdy zaczęły o tym mówić zachodnie media.

Czy List 34 zapoczątkował protesty intelektualistów przeciwko władzom PRL?

Potem rzeczywiście było takich listów wiele. Niektóre dotyczyły rzeczy bardzo ważnych. List 59 z przełomu lat 1975 i 1976 był głosem sprzeciwu wobec zmian w Konstytucji PRL, wpisujących do niej kierowniczą rolę PZPR i sojusz z ZSRR. W Liście 15 intelektualiści zwracali uwagę na sytuację Polaków żyjących w ZSRR, a w Liście 14 upominali się o więźniów politycznych i sprzeciwiali brutalnemu traktowaniu uczestników wydarzeń z czerwca 1976 r. Czasem powstawały jednak listy protestacyjne w sprawach niezwykle błahych, zwłaszcza w latach 80. Pokusiłbym się nawet o stwierdzenie, że nastąpiła dewaluacja protestów.

—rozmawiała ?Agnieszka Kalinowska

Rz: Dzisiaj mija 50 lat, odkąd Antoni Słonimski złożył tak zwany List 34, skierowany do ówczesnego premiera PRL Józefa Cyrankiewicza. Czym był ten list?

prof. Jerzy Eisler:

Pozostało jeszcze 90% artykułu
Historia
Paweł Łepkowski: „Największy wybuch radości!”
Historia
Metro, czyli dzieje rozwoju komunikacji miejskiej Część II
Historia
Krzysztof Kowalski: Cień mamony nad przeszłością
Historia
Wojskowi duchowni prawosławni zabici przez Sowietów w Katyniu będą świętymi
Historia
Obżarstwo, czyli gastronomiczne alleluja!
Materiał Promocyjny
Lenovo i Motorola dalej rosną na polskim rynku