Umiarkowany list, który przeszedł do historii

Jerzy Eisler, historyk z Instytutu Pamięci Narodowej

Publikacja: 14.03.2014 04:00

Umiarkowany list, który przeszedł do historii

Foto: Fotorzepa, Darek Golik DG Darek Golik

Rz: Dzisiaj mija 50 lat, odkąd Antoni Słonimski złożył tak zwany List 34, skierowany do ówczesnego premiera PRL Józefa Cyrankiewicza. Czym był ten list?

prof. Jerzy Eisler:

Był pierwszym tego typu wystąpieniem literatów w historii PRL. Nigdy potem nie udało się zgromadzić sygnatariuszy o podobnej pozycji w życiu społecznym, kulturalnym i naukowym – i to tak bardzo wysokiej, że gdy Jan Józef Lipski został zapytany przez Pawła Jasienicę, czy ma zamiar ten list podpisać, odpowiedział, że nie, bo nie ma takiej rangi w polskim życiu umysłowym. A pamiętajmy, ?że Lipski zbierał pod Listem 34 podpisy.

Co zawierał słynny list?

Był umiarkowany i wyważony. To reakcje ówczesnej władzy spowodowały, że List 34 przeszedł do historii. 34 wybitnych pisarzy i naukowców wyrażało zaniepokojenie ograniczeniami przydziału papieru na druk książek oraz polityką kulturalną, a przede wszystkim ograniczeniami cenzorskimi. List wywołał wściekłość rządzących, ale dopiero wtedy, gdy zaczęły o tym mówić zachodnie media.

Czy List 34 zapoczątkował protesty intelektualistów przeciwko władzom PRL?

Potem rzeczywiście było takich listów wiele. Niektóre dotyczyły rzeczy bardzo ważnych. List 59 z przełomu lat 1975 i 1976 był głosem sprzeciwu wobec zmian w Konstytucji PRL, wpisujących do niej kierowniczą rolę PZPR i sojusz z ZSRR. W Liście 15 intelektualiści zwracali uwagę na sytuację Polaków żyjących w ZSRR, a w Liście 14 upominali się o więźniów politycznych i sprzeciwiali brutalnemu traktowaniu uczestników wydarzeń z czerwca 1976 r. Czasem powstawały jednak listy protestacyjne w sprawach niezwykle błahych, zwłaszcza w latach 80. Pokusiłbym się nawet o stwierdzenie, że nastąpiła dewaluacja protestów.

—rozmawiała ?Agnieszka Kalinowska

Rz: Dzisiaj mija 50 lat, odkąd Antoni Słonimski złożył tak zwany List 34, skierowany do ówczesnego premiera PRL Józefa Cyrankiewicza. Czym był ten list?

prof. Jerzy Eisler:

Pozostało jeszcze 90% artykułu
Historia
Co naprawdę ustalono na konferencji w Jałcie
Materiał Promocyjny
Berlingo VAN od 69 900 zł netto
Historia
Ten mały Biały Dom. Co kryje się pod siedzibą prezydenta USA?
Historia
Most powietrzny Alaska–Syberia. Jak Amerykanie dostarczyli Sowietom samoloty
Historia
Dlaczego we Francji zakazano publicznych egzekucji
Materiał Promocyjny
Warunki rozwoju OZE w samorządach i korzyści z tego płynące
Historia
Tolek Banan i esbecy
Materiał Promocyjny
Suzuki Moto Road Show już trwa. Znajdź termin w swoim mieście