Gdzie został pochowany "Orlik"

Niebawem powinny ruszyć prace poszukiwawcze ofiar zbrodni komunistycznych w kwaterze 45N na warszawskich Cmentarzu Bródnowskim. Ekipa poszukiwawcza planuje odkryć ziemię znajdującą się pomiędzy murem cmentarnym, a pobliskim pomnikiem poświęconym ofiarom represji komunistycznych. Naukowcy spodziewają się znaleźć szczątki ponad 30 żołnierzy, na których zostały wykonane wyroki śmierci w więzieniu karno - śledczym Warszawa III przy ul. 11 listopada (potocznie nazywanym "Toledo"). Chociaż wstępnie rozpoczęcie prac zaplanowano na 26 maja, na razie one nie ruszyły, bowiem nie zostały jeszcze dopięte wszystkie sprawy formalne.

Z komputerowej ewidencji mogił zbiorowych Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wynika, że mogą się tam znajdować zwłoki co najmniej 47 żołnierzy podziemia niepodległościowego. Wśród nich szczątki Zygmunta Kęski, ps. Świt, ppłk. Edwarda Pisuli, ps. Tama, szefa Kedywu AK Okręgu Tarnopolskiego, czy mjr. Bronisława Sienkiewicza, ps. Wilczur, z Narodowego Zjednoczenia Wojskowego na Podlasiu.

Od kilkudziesięciu lat historycy byli przekonani, że w miejscu tym został także pochowany major Marian Bernaciak ps. Orlik, legendarny dowódca partyzancki działający na pograniczu Mazowsza i Lubelszczyzny. Tezę tę podważa jednak Krystian Pielacha, historyk pionu śledczego warszawskiego oddziału IPN.

- Przez wiele lat wszyscy byli przekonani, że Marian Bernaciak został pochowany w tym miejscu pod fałszywym nazwiskiem Mariana Biernackiego. Tymczasem z badań przeprowadzonych przez naszego historyka wynika, że Marian Biernacki był prawdziwą postacią, zmarł on w więzieniu karno - śledczym i został pochowany na Bródnie, pochodził on ze Świętokrzyskiego - opisuje nam Marcin Gołębiewicz, naczelnik pionu śledczego IPN w Warszawie. Nie oznacza to jednak, że Marian Bernaciak "Orlik" nie został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie - zastrzega prokurator. Tyle, że nie wiadomo czy w kwaterze 45N.

Major Marian Bernaciak "Orlik", był dowódca oddziałów partyzanckich ZWZ/AK - WiN w Inspektoracie Puławskim. Wymieniany jest obok tak wybitnych postaci podziemia niepodległościowego jak Hieronim Dekutowski "Zapora", czy Stanisław Sojczyński "Warszyc". "Orlik" prowadził działania zbrojne przeciwko Niemcom, po zajęciu terenów wschodniej Polski przez sowietów kontynuował działalność m.in. uwolnił więźniów z transportu kolejowego.

Marian Bernaciak "Orlik" zginął 24 czerwca 1946 r., podczas obławy w Piotrówku, przeprowadzonej przez żołnierzy 1 Pułku Saperów 1 Dywizji Piechoty WP wspomaganych przez funkcjonariuszy lokalnych struktur UB i MO. Wraz z nim śmierć poniósł m.in. jeden z jego podkomendnych, Leon Jankowski "Obarek", a dwóch żołnierzy zostało aresztowanych - Stanisław Grzęda "Kret" oraz Kazimierz Piskała "Kotek".

Ciało "Orlika" zostało przewiezione do Warszawy, do jednej z cel Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. " Służby bezpieczeństwa kierując się chęcią zatarcia o nim pamięci, zakopały ciało mjr. Bernaciaka, w nieznanym miejscu . Tak jak w przypadku wielu innych bohaterów polskiego podziemi antykomunistycznego, tak w przypadku "Orlika" - miało być "wymazane" nie tylko jego imię ale również zatarty wszelki ślad jego istnienia " - opisuje historyk Krystian Pielacha.

Próbę odnalezienia miejsca spoczynku brata dopiero po upadku komunizmu podjął Lucjan Bernaciak "Janusz". Założył on, że zapisy w księgach ewidencyjnych Cmentarza Bródnowskiego zostały umyślnie sfałszowane (w księgach figuruje Marian Biernacki), w celu utrudnienia zidentyfikowania ciała. Stąd na tablicy pamiątkowej w miejscu, gdzie powstał pomnik pomordowanych pojawiło się nazwisko "Orlika".

Założenia te obalił w czasie solidnie przeprowadzonej kwerendy w dokumentach Krystian Pielacha. "W toku prowadzonych badań, odszukałem w archiwum Zarządu Cmentarza Bródnowskiego w księdze z 1946 r. (zawierającej informacje o pochówkach osób), zawiadomienie o śmierci Mariana Biernackiego, s. Jana i Wiktorii, ur. 19 stycznia 1924 r. w Niemczech, narodowości polskiej, wyznania rzymsko - katolickiego, z zawodu rolnika. Ostatnim miejscem zamieszkania była wieś Wola Morawicka (błędnie podana nazwa Wola Morawiecka), w gm. Morawica, pow. kielecki. Z niej także dowiadujemy się, że Biernacki zmarł jako więzień Więzienia Karno-Śledczego nr III Warszawa, a na odwrocie zawiadomienia widniej zapis, że zgon nastąpił 4 lipca 1946 r. a miejsce pochówku oznaczono „45N przy Studni na 15". Natomiast obok znajdujący się dopisek „poch. na Szpitalnym", świadczyć może, iż miejsce to mogło być wówczas przeznaczone do pochówków ciał ze szpitala więziennego, czy aresztowanych, którzy zmarli w wyniku choroby podczas pobytu w więzieniu" - opisuje historyk IPN.

Inna księga cmentarna, zawiera informacje, że ciało M. Biernackiego zostało pochowane 8 lipca 1946 r. Jak relacjonuje Krystian Pielacha kwerenda archiwalna w księgach USC m.st. Warszawy nie wykazała by kiedykolwiek znajdował się w nich akt zgonu Mariana Bernaciaka "Orlika". Natomiast znaleziony został akt zgonu Mariana Biernackiego (nr VII/1147/1946) urodzonego 19 stycznia 1924 r. w Niemczech.

"Przyjmując za prawdziwe założenie o celowym zafałszowaniu w księgach cmentarnych danych osobowych „Orlika", należy przypuszczać, że dokonano by również zafałszowania aktu zgonu w USC. Jednak (...) karta zgonu sporządzona po oględzinach zwłok "Orlika" najprawdopodobniej nie została wysłana ani do Zarządu Cmentarza ani do USC. Z drugiej jednak strony należy postawić pytanie, czy aż tak dalece idącego fałszerstwa mogliby dopuścić się funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa?" - pyta autor opracowania.