Znani są prawie wszyscy mieszkańcy sztetla w Nowym Sączu

Nazwiska 12 tysięcy żydowskich mieszkańców przedwojennego Nowego Sącza zostaną upamiętnione. Pomnik będzie uroczyście odsłonięty 28 sierpnia z udziałem ok. 80 potomków tamtejszych Żydów.

Publikacja: 23.08.2022 03:00

Znani są prawie wszyscy mieszkańcy sztetla w Nowym Sączu

Foto: materiały prasowe

W uroczystościach na skwerze przy zbiegu ulic Kazimierza Wielkiego i Tymowskiego w Nowym Sączu uczestniczyć będą potomkowie przedwojennych członków wspólnoty żydowskiej z tego sztetla. Do Nowego Sącza przyjadą goście m.in. z Izraela, Australii, Austrii, USA, Szwecji.

Obchody będą trwały kilka dni. Rozpoczną się 23 sierpnia marszem pamięci. Upamiętnienie będzie kulminacją obchodów 80. rocznicy deportacji i zagłady sądeckich Żydów w Bełżcu. Pomnik stanie na skwerze znajdującym się w obrębie dawnego getta.

Foto: materiały prasowe

– Przypomina on pomnik, który znajduje się w Bełżcu – mówi „Rz” Dariusz Popiela, olimpijczyk, wielokrotny mistrz Polski, Europy i świata w kajakarstwie górskim, inicjator powstania nowosądeckiego pomnika.

Z ustaleń historyka Artura Franczaka wynika, że w Nowym Sączu – podobnie jak w Warszawie i Krakowie – granicę getta wyznaczał ceglany mur. W innych miejscowościach taką barierę stanowił np. płot z drewna.

Wydarzenie promują bilbordy, na których są reprodukcje fotografii, która została znaleziona w śmietniku obok przyszłego miejsca pamięci. „Ludzie na tym zdjęciu z albumu rodziny Wagschal mieli być wymazani z pamięci na zawsze. Tymczasem po ponad 80 latach od wykonania zdjęcia dzisiaj zapowiadają naszą uroczystość i symbolicznie zamiast zapomnienia przypominają o pamięci” – opisują organizatorzy.

Dariusz Popiela od kilku lat wyszukuje i upamiętnia ofiary Holokaustu na Podhalu. – W wyniku kwerend naukowych prowadzonych w sześciu archiwach m.in. w USA i Izraelu, przez 30 historyków odkryliśmy imiona i nazwiska 12 tysięcy ofiar zagłady, Żydów z Nowego Sącza, ale i zamkniętych w sądeckim getcie Żydów m.in. ze Starego Sącza, Łabowej, Piwnicznej Zdrój, Krynicy Zdrój, Grybowa, Limanowej, Łącka, Tarnowa, Krakowa, Łodzi, Lipska (Niemcy), Sieradza i wielu innych miejsc – opowiada Popiela. – Jedna tablica na pomniku będzie pusta, zakładamy bowiem, że nie ustaliliśmy wszystkich nazwisk – zastrzega.

Foto: materiały prasowe

Dodaje, że jest to inicjatywa oddolna, nie wspierają jej instytucje państwowe, jedynie lokalny samorząd, a także miejscowi sponsorzy. Monument kosztował około pół miliona złotych. Ciągle jednak trwa zbiórka na wykucie liter z nazwiskami. – W kamieniu wyryjemy prawie 180 tysięcy liter, przyjmując z doświadczeń wcześniejszych projektów, że imię i nazwisko to średnio około 15 liter. Koszt jednej litery to 1 zł. Każdy może zostać częścią projektu i pomóc nam zakończyć projekt – mówi Popiela.

28 sierpnia o godzinie 16 na skwerze odbędzie się uroczystość połączona z modlitwą, w trakcie której odczytane zostaną „litery pamięci”. „Dzięki nim imiona i nazwiska po 80 latach wybrzmią a cytat z księgi Hioba, który umieszczamy na naszych pomnikach „Ziemio Nie Kryj Mojej Krwi, Iżby Mój Krzyk Nie Ustawał” nabierze nowego znaczenia – napisali organizatorzy.

Dariusz Popiela w poprzednim roku został nagrodzony przez kapitułę Muzeum POLIN za upamiętnienie z imienia i nazwiska ponad 5 tys. ofiar zagłady z Krościenka nad Dunajcem, Grybowa, Czarnego Dunajca i Nowego Targu, „za niesamowitą energię do działania i inspirowanie innych do podejmowania aktywności w obszarze ochrony pamięci”. Jest on działaczem Sądeckiego Sztetla, współorganizuje rocznice związane z tragedią Żydów oraz spotkania przybliżające kulturę żydowską w Nowym Sączu. Jako autor projektu „Ludzie, nie liczby” organizuje też spotkania z młodzieżą i wyjazdy edukacyjne do obozu Muzeum Zagłady w Bełżcu, gdzie młodzież poznaje historię dawnych mieszkańców ich miejscowości.

Popiela poszukuje też macew i pamiątek po żydowskich mieszkańcach.

Historia Polski
Baza Polaków poległych za granicą będzie uzupełniana
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia Polski
Noc, która przebudziła Polskę
Historia Polski
„Siedmiu łajdaków”? – generałowie zabici w Noc listopadową
Historia Polski
Stary bóg Hus, Juliusz Cezar i Kazimierz Odnowiciel
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Historia Polski
„Athenaeum” Józefa Ignacego Kraszewskiego