Dokonująca się w tym 100-leciu rewolucja przemysłowa dawała zarówno możliwości wzbogacenia się, jak i wprowadzała w nieznanej dotychczas skali rywalizację o dobra materialne, pozycję społeczną, zawodową czy przywództwo polityczne. Hasła modernizacji i nowoczesności współgrały z hasłami głoszonymi przez zwolenników haskali. Idee rewolucji francuskiej, rozpowszechnione w czasach napoleońskich, dały początek powstaniu nowoczesnych narodów.
XIX w. przyniósł Żydom rozczarowanie programem asymilacji. W Europie Zachodniej narodził się nowoczesny antysemityzm skierowany przede wszystkim przeciwko zasymilowanym Żydom i ich równouprawnieniu. Zahamował on proces prawnej i społecznej emancypacji. Symbolicznym końcem złudzeń zwolenników asymilacji stała się bulwersująca opinię europejską od 1894 r. sprawa Dreyfusa. Powtarzające się represje i przemoc wobec Żydów w cesarstwie rosyjskim skutkowały poczuciem niepewności i wyalienowaniem tamtejszych mas ludności żydowskiej. Odpowiedzią na nasilającą się falę antysemityzmu była z jednej strony doktryna syjonizmu, a z drugiej – zaangażowanie w działalność partii lewicowych.
Syjonizm był ideologią, a jednocześnie ruchem na rzecz odrodzenia narodowego, jednym z licznych procesów narodowotwórczych, które nasiliły się w tym czasie wśród wielu ludów Europy, m.in. wśród Czechów, Polaków, Ukraińców itd. Niektórzy odrodzenie narodowe rozumieli jako tworzenie nowoczesnego narodu żydowskiego budowanego na bazie języka hebrajskiego, w przeciwieństwie do języka jidysz używanego przez Żydów w życiu codziennym. Twórcą syjonizmu kulturowego był Achad Ha-Am (właściwie Aszer Cwi Ginzberg 1856 – 1927), pisarz, publicysta, zagorzały przeciwnik syjonizmu politycznego Teodora Herzla (1860 – 1904). W swoich pismach opowiadał się za ożywieniem żydowskiego ducha, odnową moralną i odrodzeniem kultury żydowskiej na bazie języka hebrajskiego. Inni widzieli jedyną możliwość przed uchronieniem się od antysemityzmu w założeniu własnego państwa oraz w powrocie do Palestyny.
XIX w. przyniósł Żydom rozczarowanie programem asymilacji. W Europie Zachodniej narodził się nowoczesny antysemityzm skierowany przede wszystkim przeciwko zasymilowanym Żydom i ich równouprawnieniu. Zahamował on proces prawnej i społecznej emancypacji
W odpowiedzi na pogromy w Rosji Leon Pinsker (1821 – 1891) opublikował głośną broszurę „Autoemancypacja” (1882), w której wyraził pogląd, że Żydzi nie podlegają asymilacji, ponieważ „w łonie narodów, pośród których żyją, stanowią w istocie heterogeniczny element, źle tolerowany przez inny naród”. Antysemityzm określił jako zjawisko socjopatologiczne, mające swe źródło w antyjudaizmie innych narodów. Dlatego opowiadał się za założeniem własnego państwa przez Żydów, w którym Żydzi będą kształtowali swoje losy według własnego uznania. Publikacja Pinskera zawierała podstawy ideowe syjonizmu politycznego, które rozwinął w pełną doktrynę pisarz Teodor Herzl.
