Golem - istota powoływana do życia sztucznymi metodami, najczęściej za pomocą magicznych formuł.
Termin golem (hebr. nieforemna masa, kokon, bałwan, poczwarka) pojawia się w Biblii Hebrajskiej tylko raz (Księga Psalmów 130,16) i oznacza nieuformowaną materię. O stworzeniu sztucznego człowieka wspomina Talmud. Ogromny autorytet Księgi Tworzenia (Sefer Jecira), stanowiącej opis stworzenia świata za pomocą kombinacji liter boskiego języka, przyczynił się w średniowieczu do powstania licznych legend o golemie, niedoskonałej istocie stworzonej siłą ludzkiego języka.
Powołanie jej do życia stanowi zazwyczaj w tych legendach jedynie etap w procesie inicjacji w tajniki kabały będącej ukoronowaniem mistycznego rytuału. Od XV wieku, zwłaszcza w Niemczech w XVII wieku, pojawia się postać golema, który służy swemu twórcy siłą fizyczną. Jego niedoskonałość i bezrozumne działania stają się jednak niebezpieczne.
Ożywienie sztucznego człowieka następuje przez umieszczenie w jego ustach kartki z imieniem Boga lub wypisanie na jego czole słowa „emet” (hebr. prawda). Wypadnięcie kartki lub starcie z czoła litery alef (pozostałe tworzą wtedy słowo „met” – hebr. martwy) powoduje, że golem wraca do stanu martwej materii, z której powstał. Legenda o golemie stała się podstawą wielu powieści, dramatów i oper.
[i](na podst. „Polskiego słownika judaistycznego”, Warszawa 2003)[/i]
