Anatomia zbrodni. Powstaje biografia niemieckiego namiestnika Arthura Greisera

Jak Arthur Greiser przeistoczył się w masowego mordercę - próbują odpowiedzieć autorzy jego najnowszej monografii Dieter Schenk i Witold Kulesza.

Publikacja: 24.08.2023 12:05

Arthur Greiser

Arthur Greiser

Foto: Bundesarchiv, Bild 183-E05455 / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons

Uniwersytet Łódzki niebawem wyda książkę „Arthur Greiser. Nazistowski zbrodniarz i jego proces” autorstwa Dietera Schenka i Witolda Kuleszy. Autorzy to wybitni naukowcy, których prawno-historyczne badania stają się bardzo ważny głosem w podtrzymywaniu pamięci o zbrodniach popełnionych przez hitlerowskie Niemcy.

Kim był Arthur Greiser?

Przedstawia ona sylwetkę zbrodniarza niemieckiego Arthura Greisera (1897–1946) i przebieg jego procesu, który uznawany jest za jeden z ważniejszych w polskim sądownictwie specjalnym. W jego wyniku Greiser został stracony 21 lipca 1946 przez powieszenie w obecności tysięcy zgromadzonych osób na stoku poznańskiej cytadeli. Była to ostatnia egzekucja publiczna w Polsce.

Publikacja o Arthurze Greiserze jest podzielona na dwie części. Autorem pierwszej części jest Dieter Schenk, który do 1989 roku pracował jako dyrektor kryminalny w sztabie Interpolu przy Federalnym Urzędzie Kryminalnym. Od roku 1991 poświęcił się pracy historyka, badając dzieje narodowego socjalizmu. Jest autorem wielu publikacji m.in. „Hans Frank: biografia generalnego gubernatora” oraz „Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holokaust w Galicji Wschodniej”, która w 2012 roku została wyróżniona w kategorii „Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku” nagrodą jury w Konkursie Książka Historyczna Roku. W 2017 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego.

Czytaj więcej

Tajemnice zamku w Rzeszowie. Śledczy poszukają szczątków ofiar

Greiser wstąpił do NSDAP w 1928 roku, następnie zrobił karierę jako zastępca gauleitera Alberta Forstera, z którym wspólnie zaprowadzał rządy narodowo-socjalistyczne w Wolnym Mieście Gdańsku, a od roku 1934 pełnił funkcję przewodniczącego gdańskiego Senatu. W tym charakterze, a także jako senator spraw wewnętrznych miał swój udział w kryminalizacji gdańskiej Polonii, w stosowaniu niezgodnych z prawem działań wobec wszelkiej opozycji politycznej, a przede wszystkim w nękaniu, ucisku i wywłaszczaniu gdańskich Żydów, których na koniec zmuszano do opuszczenia miasta. W listopadzie 1939 roku Arthur Greiser objął funkcję Namiestnika Kraju Warty.

Dieter Schenk opisuje jak Greiser przeistoczył się w masowego mordercę, który w swoim okręgu zbudował pierwszy nazistowski obóz zagłady w Chełmnie, który wymordował niemal wszystkich żydowskich współobywateli i według swoich słów „wytępił” część ludności polskiej, w tym przedstawicieli inteligencji czy katolickiego duchowieństwa. Dążył do osiągnięcia przez Kraj Warty wiodącej pod każdym względem pozycji wśród okręgów Trzeciej Rzeszy i wykorzystywał do tego celu wszelkie dostępne mechanizmy totalitarnego systemu.

Autor wskazuje również na perspektywę samego Arthura Greisera, który w listach do żony pisanych z więzienia oraz w mowie obronnej wygłoszonej podczas procesu próbował zrzucić z siebie jakąkolwiek winę. Dieter Schenk analizuje osobowość i procesy głównych oskarżonych (Hansa Franka, Arthura Greisera i Alberta Forstera) oraz przedstawia ostateczny bilans, kogo ze wspólników Arthura Greisera dosięga kara. Ponad jednej trzeciej z nich udało się uniknąć sprawiedliwości, ponieważ powojenne Niemcy niechętnie ścigały byłych narodowych socjalistów zasiadających ponownie na urzędach.

Sąd nad zbrodniarzem Greiserem

Autorem drugiej części publikacji jest prof. Witold Kulesza, prawnik, nauczyciel akademicki, w latach 2000–2006 dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, czyli pionu śledczego IPN. Opisany przez niego proces Arthura Greisera jest formą hołdu dla prof. M. Siewierskiego, założyciela łódzkiej szkoły prawa karnego, współtwórcy zasad i wyrażających je norm prawa karnego, na którego podstawie osądzeni zostali zbrodniarze III Rzeszy. Był on nie tylko teoretykiem, wyprzedzającym swymi tezami wyrok, jaki zapadł 1 października 1946 r. przed Międzynarodowym Trybunałem w Norymberdze, skazujący, wśród innych oskarżonych, Hansa Franka, ale także doskonałym w precyzji argumentacji i formie wystąpień prokuratorem Najwyższego Trybunału Narodowego, reprezentującym oskarżenie w pięciu z siedmiu postępowań przeprowadzonych przed polskim Trybunałem.

Premiera książki będzie miała miejsce jesienią.

„Rzeczpospolita” ma patronat nad publikacją.

Uniwersytet Łódzki niebawem wyda książkę „Arthur Greiser. Nazistowski zbrodniarz i jego proces” autorstwa Dietera Schenka i Witolda Kuleszy. Autorzy to wybitni naukowcy, których prawno-historyczne badania stają się bardzo ważny głosem w podtrzymywaniu pamięci o zbrodniach popełnionych przez hitlerowskie Niemcy.

Kim był Arthur Greiser?

Pozostało 93% artykułu

Ten artykuł przeczytasz z aktywną subskrypcją rp.pl

Zyskaj dostęp do ekskluzywnych treści najbardziej opiniotwórczego medium w Polsce

Na bieżąco o tym, co ważne w kraju i na świecie. Rzetelne informacje, różne perspektywy, komentarze i opinie. Artykuły z Rzeczpospolitej i wydania magazynowego Plus Minus.

Kraj
Pamięć o czarnej niedzieli. Jak Niemcy zacierali ślady po KL Plaszow
Historia
Historia analizy języka naturalnego, część II
Historia
Czy Niemcy oddadzą traktat pokojowy z Krzyżakami
Historia
80 lat temu przez Dulag 121 przeszła ludność Warszawy
Historia
Gdy macierzyństwo staje się obowiązkiem... Kobiety w III Rzeszy