Wydarzenia epoki, lata 1909 – 1912

[srodtytul]Polityka[/srodtytul]

Rok 1910: odsłonięcie pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie w 500-lecie bitwy. Zjazd socjalistek w Kopenhadze ogłosił 8 marca Międzynarodowym Dniem Kobiet. Jerzy V na brytyjskim tronie. W Portugalii proklamowano republikę.

1911: rewolucja meksykańska doprowadza do ustąpienia prezydenta Porfirio Diaza. Włochy po wojnie z Turcją uzyskały Libię. Rewolucja w Chinach: obalenie Pu Yi, ostatniego cesarza z dynastii Qing; Sun Jat-sen prezydentem Republiki Chińskiej.

1912: rozłam na bolszewików i mienszewików na konferencji Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji w Pradze (18 – 30 stycznia). Po zderzeniu z górą lodową zatonął RMS „Titanic” (14/15 kwietnia) – 1,5 tys. ofiar. Pierwszy numer „Prawdy” w Moskwie (22 kwietnia). W Galicji powołano Polski Skarb Wojskowy (25 sierpnia) oraz Komisję Tymczasową Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (10 listopada). Demokrata Woodrow Wilson prezydentem USA. Bułgaria, Czarnogóra, Grecja i Serbia po dwóch miesiącach I wojny bałkańskiej podpisały z Turcją zawieszenie broni (3 grudnia). Włosi opanowali Libię. Wybuch powstania antychińskiego w Tybecie (7 grudnia).

[srodtytul]Nauka i technika[/srodtytul]

1909: Francuz Louis Bleriot przeleciał samolotem nad kanałem La Manche (25 lipca). Austriak Karl Landsteiner (Nobel 1930) sklasyfikował grupy krwi. Niemiec Paul Ehrlich wynalazł salwarsan skuteczny w leczeniu kiły.

1910: rumuński konstruktor lotniczy Henri Coand odbył pionierski lot samolotem z silnikiem odrzutowym.

1911: po raz pierwszy: pilot Eugene Ely wylądował na pokładzie jednostki pływającej, krążownika USS „Pennsylvania”; Glenn H. Curtiss odbył lot hydroplanem; Henri Pequet przewiózł 6,5 tys. listów na dystans 13 km w Indiach, inaugurując usługi poczty lotniczej. Roald Amundsen zdobył biegun południowy (14 grudnia). Ernest Rutherford wydedukował istnienie cząstek elementarnych jądra atomowego. Heike Kamerlingh-Onnes odkrył zjawisko nadprzewodnictwa. Drugi Nobel Marii Skłodowskiej-Curie (z chemii).

1912: polski biochemik Kazimierz Funk wyizolował pierwszą witaminę – tiaminę – i oznaczył ją symbolem B. Pierwszy skok spadochronowy Amerykanina Alberta Berry’ego. Niemiec Alfred Wegener stworzył teorię wędrówek kontynentów.

[srodtytul]Kultura[/srodtytul]

1909: Filippo Tommaso Marinetti opublikował w Paryżu „Manifest futurystyczny”.